کارخانه عظیم کشت و صنعت کارون وصنایع جانبی آن که طی پنج دهه گذشته تاثیر گذاری فراوانی بر جامعه و اقتصاد شهرستان شوشتر داشته است ، در پیش چشم مسئولین شهرستان درحال احتضار و به تعطیلی کشانده شدن است و ظاهرا هیچ عزم و اراده و راه حلی برای نجات آن از وضعیت بغرنج اخیر وجود ندارد.
کشت و صنعت کارون شوشتر بزرگترین کارخانه شکر خاورمیانه و قدیمی ترین کارخانه استحصال شکر از نیشکر در ایران تلقی می شود، این کارخانه عظیم به وسعت ۵۰٫۰۰۰هکتار درسال۱۳۵۳ بر ویرانه۳۵ روستای منطقه «دیمچه» در شمال غرب شوشتر احداث شد.امروز تولید شکر سفید در این کارخانه متوقف شده است و مشکلات فنی و مدیریتی، آنچنان این کارخانه را باخود درگیر کرده است که پای تکنسینهای خارجی پس از چهل سال باردیگر به آن باز شده است.
اهمیت این قدیمی ترین صنعت نیشکری ایران و فرهنگ کاری خاص موجود در آن به حدی بود که روزگاری از خودگذشتگی پرسنل آن زبانزد صنایع ایران بود ، زمانیکه با از خودگذشتگی کارگران شریف آن ، تولید محصول استراتژیک «شکر» حتا تحت فشار در بمبارانهای مکرر رژیم بعث عراق بر کارخانه و شهادت جمعی از کارکنان آن ،حتا یک روز هم متوقف نشد.
کشت وصنعت کارون که «مادر» صنایع نیشکری ایران از جمله ۷ کارخانه ، فارابی ، سلمان فارسی، دهخدا، امام خمینی، دعبل و میرزاکوچک خان شمرده می شود و زمانی نه چندان دور متخصصین آن برای راه اندازی کارخانه های نیشکر در سایر کشورها اعزام می شدند، امروزه با بحرانهای فنی پیش پا افتاده ای مواجه شده که به دلیل عدم تدبیر وفقد دانش مدیران قابل برطرف شدن نیست، حال آنکه در زمانهای قبل خود این کارخانه از صادر کنندگان خدمات فنی از این دست بود.
طی سالهای گذشته صنایع جانبی این شرکت از قبیل کارخانه کاغذسازی، کارخانه تولیدنئوپان، کارخانه تولید آجر، کارخانه تولید خوراک دام ، ماسه شویی، شرکت ماهی کارون و… یا تحویل بخش خصوصی شده و کارگران آن بیکار شده اند و یا وسایل آنها به فروش رفته و تمامی یا قسمتی از این کارخانه ها تعطیل گردیده است، تعطیلی هریک از این شرکتها موجب بیکاری ده ها نفر از اهالی منطقه شده است و فقر وبیکاری فلاکت را در منطقه دیمچه و شوشتر فراگیر کرده است .
با احداث این کارخانه در زمان رژیم شاه مردم ۳۵ روستای منطقه دیمچه به اجبار مجبور به تخلیه منطقه شدند ، اراضی و منازل مسکونی روستاییان در یکدیگر ادغام و تبدیل به مزارع بزرگ نیشکر شد وگارد شرکت از ورود عشایر به منطقه جلوگیری به عمل آورد، با احداث این پروژه هزاران خانه وار از روستاییان و عشایر در مناطق بلیتی، جاده صاحب الزمان، شوشتر نو وفرهنگ شهر درحاشیه شهر شوشتر ، و همچنین در چند شهرک جدید الحداث چمران و کوله جاز استقرار یافتند.
در زمان احداث این طرح در دهه چهل و پنجاه خورشیدی نارضایتی های فراوانی ازجانب اهالی در منطقه ایجاد شد ، روشنفکرانی همچون مرحوم جلال آل احمد نیز از محو روستاهای منطقه دیمچه و کوچ اجباری مردم از این منطقه مقالاتی نوشتند.
بیکاری هزاران نفر از مردم دیمچه شوشتر و از بین رفتن مراتع عشایر با شعار ایجاد اشتغال و ایجاد زیرساختهای معیشتی و تولید ثروت ورفاه از جانب وزارت کشاورزی سابق صورت گرفت، اما اکنون پس از گذشت اینهمه مدت، شرکت کشت و صنعت کارون عملا از دست مردم خارج شده، صنایع وابسته یکی پس از دیگری تعطیل و ماشین آلات آنها منتقل می شود، کارگران بیکار و زیرساختهای خدماتی نظیر درمانگاه، مراکز آموزشی، شهرکهای مسکونی و.. یکی پس از دیگری با کاهش خدمات و نیرو مواجه می شوند، از۱۴۰۰۰نیروی شاغل در صنایع نیشکر شوشتر ، میزان اشتغال تا۳۰۰۰نفر کاهش یافته است که سهم عمده آن به غیر بومی ها، اختصاص دارد، فقر در ابعاد گسترده و تکان دهنده آن در حال فراگیر شدن در شهرستان شوشتر است و ارتباط مستقیم آن با گسترش جرائمی نظیر سرقت، آسیبهای اجتماعی و جنایت قابل تحلیل و بررسی است.
اکثر صنایع جانبی شرکت تعطیل و نیمه تعطیل شده اند و تولید شکر سفید متوقف شده است ، مرکز بهداشت و مرکز آموزش کارخانه تعطیل و روبه ویرانی نهاده اند، تعطیلی مرکز آموزش کشت وصنعت کارون و توقف تولید دانش فنی و قطع شدن مسیر انتقال تجربیات به نسل بعد می تواند این پیام را به همراه داشته باشد که مدیران ارشد شرکت برنامه ای برای آینده این کارخانه متصور نیستند و این زنگ خطر و نگرانی را ایجاد می کند که آیا قرار است کشت و صنعت کارون واگذار شود؟ اگر بناست این شرکت واگذار شود چه آینده ای در انتظار کارگران آن خواهد بود ؟
درصورتیکه چاره مناسبی برای آینده این کارخانه اندیشیده نشود، بعید نیست که بابیکاری گسترده و توسعه فقر بحرانهای اجتماعی فراوانی دست به گریبان شهرستان شوشتر شود.
منبع: تابناک
