تابناک اردبیل: اخیرا یکی از کانال‌های تلگرامی با انتشار عکسی مدعی شده «در آرامستان ججین اردبیل اسکلت‌های اموات در معرض دید عموم قرار گرفته است». عکسی که با آب و تاب فراوان، از سوی چندین کانال دیگر و البته با تیترهایی فریبنده بازنشر هم شده است. به عنوان یک شهروند و یک روزنامه‌نگار، ذکر چند نکته در خصوص روشن کردن اصل ماجرا و تصویر انتشار یافته را الزامی دیدم؛ که یحتمل در رفع شبهه و ایهام از «آن عکس جنجالی» کمک حال خواهد بود.
یکم: کانال‌های تلگرامی منتشر کننده این تصویر مدعی شدند؛ که در آرامستان مذکور و در اجرای پروژه همسطحسازی، قبور اموات به شکلی تخریب شده که ججمه و اسکلت چندین متوفی از عمق خاک شکافته شده، بیرون آمده و در معرض نمایش عموم قرار گرفته است. اما کمی دقت در تصویر تناقضی مشهود را میان موارد مطرح شده از ادعای کانال‌های تلگرامی و اصل ماجرا را تببین می‌کند. اینکه تصویر فوق به پروژه همسطحسازی قبور در آرامستان ججین مرتبط باشد، مردود است. چرا که در هم سطح سازی قبور، چنانچه از عنوانش پیداست؛ فقط ارتفاع‌های غیر هم‌سطح قبور، در یک سطح مشخص قرار می‌گیرند و همه فعل و انفعالات صرفا پیرامون سنگ قبر متوفی صورت می‌گیرد. در حالی که تصویر فوق یک خاک‌برداری را حدقل در عمقی بیش از یک متر و بیشتر از آن را نشان می‌دهد و این یعنی عکس نمی‌تواند مرتبط با پروژه همسطحسازی در آرامستان ججین باشد.
دوم: در این اینکه تصویر مرتبط به آرامستان ججین اردبیل باشد، ایهاماتی وجود دارد. عکس مذکور، سه جمجمه را در فاصله‌ای بسیار نزدیک از هم نشان می‌دهد، به گونه‌ای که بیشتر به دفن سه متوفی در کنار یا روی هم شباهت دارد. این گونه خاکسپاری با اسلوب دفن اموات مسلمین و شیعیان کاملا متفاوت است. از طرفی تصویر این ایهام را ایجاد می‌کند که احتمالا جمجمه‌ها متعلق به یک گور دسته جمعی باشد. احتمال اینکه عکس مجعول و متعلق به جایی دیگر و غیر از اردبیل باشد هم وجود دارد که کانال انتشار دهنده در بی‌دقتی، به شکلی سرسری اقدام به بارگزاری آن کرده است.
سوم: آنچه در خصوص این تصویر که به نوعی کارنامه کاری موفق شهرداری اردبیل در حوزه همسطحسازی آرامستانها را با چالش مواجه کرده است، زمان انتشار این تصویر است. سازمان آرامستان‌های شهرداری اردبیل در سه سال گذشته؛ شکل ظاهری آرامستانها را به شکلی آرامش‌بخش تغییر داده است، که پیشنهاد می‌کنم در همین راستا گردانندگان کانال های مذکور حتما از دو آرامستان قاسمیه و علی‌آباد بازدیدی داشته باشند. به نظر می‌رسد که تصویر غیرواقعی منتسب به آرامستان ججین به شکلی کودکانه و البته ناشیانه می‌خواهد چوب لای چرخ کارهای شهرداری اردبیل بگذارد.
چهارم: «اخلاق رسانه‌ای» چیزی مختص به من روزنامه‌نگار یا دیگر همکاران مطبوعاتی‌ام نیست. این مانیفست، همه آنهایی که به نوعی با رسانه سر و کار دارند را در بر می‌گیرد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که قانونی طلایی در روزنامه‌نگاری می‌گوید؛ زمانی خبرنگار می‌تواند از درستی اطلاعات به دست آمده، اطمینان حاصل کند که در خبر از دو منبع مستقل استفاده کرده باشد. با توجه به حساسیت این خبر به دست آوردن اطلاعات در مورد رویداد به شیوه‌ای که هردو منبع، صحت رویداد را تائید کنند، ضروری به نظر می‌آمد؛ در حالی که در عکس انشتار یافته منبع خبر مجهول است و عکس به شکلی بسته گرفته شده است که اصلا تصویری از آرامستان جنین را ارائه نمی‌دهد.
در حالی که گسترش شبکه‌های مجازی آنلاین امکان نشر سریع اخبار و رویدادها را بیش از هر زمان دیگر در اختیار رسانه‌ها قرار داده است، نباید سرعت در انتقال دلیل بر این باشد با سهل‌انگاری محض، تیشه به ریشه به اعتماد رسانه‌ای زده شود. نباید فراموش کرد که منبع مخدوش یا مورد تردید، اعتبار یک رسانه را برای همیشه دچار تشکیک می‌کند. پیشنهاد می کنم دوستانی که خبرنگاری را با تلگرام تجربه می کنند؛ کمی در کلاسهای روزنامه نگاری اسلوب اولیه کار را یاد بگیرند تا اعتبار و ارزش کارشان حرفه ای تر شود.
مهدی جهاندیده