تابناک مازندران/فرشید حسنزاده کارشناس ارشد معماری، ایران حجم وسیعی از آثار باستانی ثبتشده یا نشده را دارد که اصولاً ساماندهی و نگهداری از آنها نیروی انسانی وسیع و منابع مالی میطلبد، اما نمیشود نظارهگر تخریب میراث یک شهر باشیم به بهانه اینکه بودجه محدود است و یا طرح توسعه شهری از یک اثر تاریخی میگذرد و ناگزیریم هزینه گزافی بپردازیم یا از آن اثر تاریخی چشمپوشی کنیم.
نگاهی گذرا به روند توسعه شهری در شهر بابل نشان از کمتوجهی به میراث فرهنگی این شهر دارد، توسعه شهرها در پی افزایش جمعیت و تردد وسایل نقلیه امری است که باید انجام شود، اما به چه قیمتی؟ نحوه حل مشکل گاهی اوقات خود مشکل جدیدی ایجاد میکند...
شهر بابل از شهرهای بزرگ و تاریخی خطه شمالی کشور، مدتی است که در سایه سکوت مسئولان با مشکلاتی در حوزه آثار تاریخی و میراث فرهنگی مواجه است و شاید دغدغههای میراث فرهنگی استان و ناهماهنگی بین تصمیمات شهرداری و میراث فرهنگی و ... به این مشکلات دامن زده تا جایی که مردم برای حفظ بافتهای تاریخی شهر خود اقدام به ایجاد کمپینهای مردمی برای حفاظت از میراث فرهنگی کردهاند.
ایجاد این کمپینها در نفس عمل خوب بوده و در راستای صیانت از آثار فرهنگی است اما گاهی اوقات کاری از پیش نرفته و باعث دلسردی مردم میشود.
اقداماتی که در سالهای اخیر در بافت شهر بابل انجام گرفته و دوستداران میراث فرهنگی را ناامید کرده که شاید میراث این شهر ارزشی ندارد! زیرا با همه این تلاشهای فعالان اجتماعی به نظر میرسد هویت تاریخی شهر بابل یکی پس از دیگری به یغما میرود.
این اثر با ارزش که در تاریخ 19 مهر 1378 به شماره 2457 ثبت ملی شده بود، در تاریخ 1390/10/02 به دلیل اینکه محل تجمع معتادین بوده تخریب شده است، زمانیکه مردم متوجه تخریب ناگهانی شدهاند با اطلاع به میراث فرهنگی و مراجع ذیصلاح از ادامه روند تخریب جلوگیری به عمل آمد.
محله سرحمام بابل برگرفته از نام حمام میرزا یوسف بوده و بازار «چهارشنبه پیش» در کنار آن قرار دارد. این حمام داراى سربینه و رختکن بزرگ و پلان سربینه هشت ضلعى است و چهار صفه در چهار ضلع بزرگ و چهار صفه در اضلاع کوچکتر تعبیه شده است. دهانه صفهها به عرض ۳ متر بوده که در سه طرف آنها سکویى به عرض یک متر وجود داشته است.
روشنایى مورد نیاز فضاى داخلى حمام از طریق نورگیرهایى که در قسمت فوقانى گنبد سربینه تعبیه شده، تأمین شده و در پهلوى دو سر در قدیمى حمام، دو کتیبه سنگى وجود داشته است که طبق مفاد ماده تاریخ یکى از کتیبههای این حمام در سال ۱۲۱۶ هـ.ق در زمان فتحعلى شاه قاجار ساخته شده است.
عدهای تخریب این حمام را بهانهای برای احداث پارکینگ میدانستند.
نکته جالب توجه این است که یک اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی به چه دلیلی باید تخریب شود؟ و دیگر اینکه اگر هم محل تجمع معتادین بوده راهکارهای زیادی برای حل این معضل وجود داشته که به مراتب از تخریب آن منطقیتر بوده است، و دیگر اینکه چرا این حمام مخروبه مرمت و احیا نشده و با کاربری جدید از نو زنده نشده؟
این حمام در دوره صفوی در شهرستان بابل ساخته شدهاست. این بنا در صبح جمعه دوم دی ماه ۱۳۹۰ خورشیدی توسط نیروهای شهرداری بابل تخریب گردید که با دخالت دیرهنگام سازمان میراث فرهنگی و پلیس، تخریب آن متوقف شد اما بخش اعظم بنا به جز گنبد آن تخریب شده بود.
کهنه حمام روستای پایین کروکلا این حمام قدیمی در روستای پایین کروکلا بخش لاله آباد بابل واقع شده و از آثار باقیمانده دوران قاجاریه می باشد که بدستور کربلایی فضل اله از بزرگان آندوران این منطقه برای اهالی روستا و روستاهای مجاور از جمله اهالی روستای امین آباد که چسبیده به روستای کروکلا می باشد, ساخته شده است.
بابل، از نخستین شهرهای ایران است که سینما به خود دیده است. این شهر از گذشته با توجه به جایگاه تجاریاش و حضور بازرگانان مختلف ایرانی و روس، محل وقوع رویدادهای بسیار سیاسی و فرهنگی بوده است.
یکی از این رویدادهای فرهنگی، ورود سینما به این شهر بود که نخستین سینمای بابل در سال 1307 با نام سینما شاهپور و پس از آن سینماهای متعددی در این شهر ساخته شد.
اغلب این سینماها در مرکز شهر و در میدان 17 شهریور (ششم بهمن) ساخته شد که این میدان را به مرکز فرهنگی بابل تبدیل کرده است.
تا 15 سال پیش، از مجموع سینماهایی که در طول حدود 90 سال گذشته ساخته شد، 4 سینما در بابل فعال بوده است که به مرور سینما استقلال (داریوش) در سال 1379 و سینما ارشاد (پاسارگاد) در سال 1381 تعطیل شدند. سینما انقلاب (مهر) نیز در میانه دهه 80 مدتی تعطیل بود اما پس از بازسازی، بازگشایی شد اما در سال 93 به طور کامل تخریب شد و قرار شد به جای آن مجتمع تجاری ساخته شود.
سینما زیبا
پیش از آن و در سال 92 نیز، سینما زیبا به عنوان یکی از قدیمیترین سینماهای بابل که دههها از تعطیلی آن میگذشت، تخریب شد.
سینما استقلال (داریوش) نیز طی ماههای گذشته با هزینه حدود 7 میلیارد تومانی توسط شهرداری خریداری و به بهانه ساخت پارکینگ طبقاتی، تخریب شد که پیش از شروع ساخت پارکینگ طبقاتی، با تبلیغات فراوان به عنوان بزرگترین پارکینگ روباز افتتاح شد. مطابق قانون و بر اساس قولهایی که اعضای شورای شهر و شهرداری دادهاند، بناست در مجتمع تجاری و پارکینگ طبقاتیای که ساخته میشود، طبقهای به سینما اختصاص یابد.
هر کدام از این سینماها حدود 60 سال قدمت داشتند. از مجموع سینماهای متعدد ساخته شده در بابل، هماکنون تنها یک سینمای فعال به نام آزادی (شهر فرنگ) در بابل وجود دارد.
برج دیدهبانی کاخ شاهپور متعلق به دوره پهلوی اول و قسمتی از کاخ شاهپور بوده است، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، کاخ شاهپور تبدیل به دانشگاه علوم پزشکی شد، با طرح تعریض خیابان برج دیدهبانی وسط میدان قرار گرفته است که عبور کامیونها و وسایل نقلیه به نردههای برج آسیب میرساند و اخیراً نردههای آن در برخورد کامیون تخریب شده است.
نکته جالب توجه این است که هزینه زیادی صرف نورپردازی برج دیدهبانی میشود اما برای مرمت و جلوگیری از تخریب نردههای آسیب دیده اقدام جدی صورت نمیگیرد!
بخشی از خانه خلیلیان بابل بهجامانده دوره قاجار سال گذشته تخریب شده بود و ۱۳ فروردین امسال نیز این بنا بطور کامل تخریب شده است.
مسئولان اوقاف احتمال ریزش سقف خانه خلیلیان را دلیل تخریب این بنا دانسته، این در حالی است که مسئولان میراث فرهنگی مازندران معتقدند که این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران ثبت است و نباید با آن چنین برخوردی میشد.
خانه راشدی از خانههای زیبای دوران قاجار بود که اخیراً در یک روز تعطیل تخریب شد. این اثر مالک شخصی داشته و ثبت میراث فرهنگی نبوده است اما چرا باید نسبت به یک بنای تاریخی دوران قاجار بیتفاوت باشیم، مگر شهر چه تعداد بنای عهد قاجار دارد؟
موزه بابل که به عنوان هویت این شهر در ساختمان گنجینه تا به کنون بسیاری از نمایشگاهها را به خود دیده، حال با ادعای حوزه علمیه بابل مبنی بر وقف بودن این بنا به نفع حوزه علمیه، می بایست به زودی شاهد تخلیه این اثر فرهنگی و تاریخی باشیم.
بابل هم اکنون با دارا بودن چند مدرسه حوزوی، با ادعای وقف قصد تخلیه موزه این شهر را دارد.
دبستان دولتی بَدِر، 1315 ش.
مدرسه بدر بابل با قدمتی طولانی یکی از مدارس مهم در شهر بابل بوده که بسیاری از بزرگان این شهر در آنجا تحصیل کردهاند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران درباره وضعیت مدرسه بدر و موزه بابل گفت اولین چیزی که دراین خصوص باید مشخص شود این است که این اماکن و بناها ارزش تاریخی دارند و برای میراث مهم تلقی میشود اما مالکیت و حق کاربری آنها با میراث نیست.
اثر تاریخی پانصد ساله بابُل در معرض تخریب
برج آرامگاهی درویش باییکلا واقع در روستای شهیدآباد از توابع شهرستان بابل که متعلق به دوره تیموری است، در معرض عوامل مخرب طبیعی و انسانی به حال خود رها شده و وضع نامناسبی پیدا کرده است.
وضعیت نامناسب این آثار تاریخی امسال توجه گردشگران سفر کرده به روستای شهید آباد از توابع شهرستان بابل را به خود جلب کرد.
اثری که برج آرامگاهی درویش باییکلا نام و دستکم پانصد سال قدمت دارد و گفته میشود در دوره تیموری و تقریباً همزمان با یک اثر بهثبت ملی رسیدهی دیگر در آن ناحیه، برج آرامگاهی درویش علم بازی در بازگیرکلا ساخته شده است.
قدمت برج آرامگاهی درویش علم بازی بازگیرکلا به سال ۸۸۳ هـجری قمری بر می گردد و آن اثر با شماره ۳۳۲۸ در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ به ثبت ملی رسیده است.
شهرستان بابل در استان مازندران شهری است با پیشینه بسیار طولانی که آثار زندگی و شهرنشینی در آن به هزارههای پیش از تولد مسیح برمیگردد و آثار پیدا شده در تپههای تاریخی این شهرستان نشان از آن دارد که تمدن و شهرنشینی در این منطقه دستکم از هزاره سوم پیش از میلاد مسیح (ع) وجود داشته است.
آثار ملی ثبت شده متعدد این منطقه از طبرستان کهن به علت شرایط جغرافیایی خاص و آبوهوای مرطوب نیازمند توجه ویژه متخصصان نگهداری و مرمت آثار تاریخی است.
برج آرامگاهی درویش باییکلا روستای شهید آباد (چنانکه در تصاویر گرفته شده در فروردین 1395 دیده میشود) وضع بسیار نامناسبی هم از لحاظ ظاهر و هم از جنبه پایداری سازهای پیدا کرده است. علاوه بر رطوبتی که زمینه فرسایش سریعتر ساختمان را بهوجود آورده، بیتوجهی رهگذرانی که از این اثر تاریخی برای نقاشی و حکاکی یادگاریهای خود استفاده میکنند و گاه به عناصر سازهای آن نیز صدمه میزنند، عامل مخرب دیگری است که در آیندهای نزدیک ممکن است به تخریب کامل اثر منجر شود.
بیتوجهی نهادهای محلی و همچنین سازمان میراث فرهنگی به برج آرامگاهی درویش باییکلا سبب شده است تا ورودی این اثر را از سالها پیش با تودهای از جنس سیمان مسدود کنند و عملاً امکان بررسی تاریخی و معماری آن را نیز از میان ببرند و چنانکه میتوان در تصاویر مشاهده کرد، نمای اثر در بسیاری از نقاط کاملاً از میان رفته و جلوه ناشایستی به این بنای تاریخی داده است.
طبیعتاً ثبت این اثر و آثار متعدد مشابهی که در سراسر استان مازندران پراکندهاند و نگهداری و مرمت آنها، علاوه بر یک اقدام مؤثر در جهت حفظ دستاوردهای تاریخی و ملی، عاملی مثبت در جهت تقویت گردشگری و اقتصاد محلی نیز خواهد بود.
نکته پایانی اینکه اگر با همین سرعت شاهد تخریب میراث فرهنگی شهر کهن بابل باشیم دیری نخواهد پایید که تاریخ پربار و ساختمانهای تاریخی این شهر برای فرزندان آینده این شهر افسانهای بیش نخواهد بود و آن درمورد مدیریت مدیران و مطابه گری شهروندان امروز قضاوت خواهند کرد.
انتهای پیام/