چرا ایرانی ها گران فروشند؟
بازارهای آزاد در تخصیص کالاها و خدمات کارایی زیادی دارند و میتوانند قیمتگذاری را بهدرستی انجام دهند ولی زمانی که مردم در مورد قیمت محصولات در بازار شکایت داشته باشند، باید دولت وارد عمل شود تا با گرانفروشی و سودجویی مقابله کند.
تاریخ انتشار: ۰۸ اسفند ۱۳۹۵ - ۲۰:۲۲ 26 February 2017
به گزارش تابناک : تردید در مورد وضع قوانین ضد گرانفروشیاما راه دیگر وضع قوانین ضد گرانفروشی است. این قوانین که میتواند از مصرفکنندهها در مقابل گرانفروشی حمایت کند با این دیدگاه کار میکند که فروشندگان باید کالاها و خدمات مورد نیاز مردم را با قیمت مناسب در اختیار آنها قرار دهند و این یک وظیفه برای فروشندگان است. اما این قوانین به مالکان کالاها اجازه نمیدهد تا در مورد داراییها و سرمایههای خود تصمیمگیری کنند و به همین دلیل طرفداران اقتصاد آزاد و حامیان سرمایهها با آن مخالف هستند. در آمریکا برای مقابله با گرانفروشی در زمانهایی که حوادث طبیعی اتفاق میافتد -زمانهایی که گرانفروشی به دلیل تغییر الگوی عرضه و تقاضاست- قوانینی وضع شده است و به تولیدکنندگان اجازه نمیدهند کالاها و خدمات ضروری را با قیمت بالا به افراد ساکن در منطقه عرضه کنند. طبق این قانون سقف قیمت با توجه به شرایط اقتصادی روز کشور وضع میشود و فروشندگان میتوانند کالاها را با این قیمت عرضه کنند. از طرف دیگر اگر دورهای که برای برطرف کردن بحران و تبعات آن صرف میشود طولانی باشد، دولت از تولیدکنندگان و فروشندگان محلی حمایت میکند تا از این طریق مانع از تشدید بحران در منطقه شود. قانونی مشابه برای تعیین قیمت بنزین در آمریکا در زمان بحران هم وضع شده است زیرا تجربه توفانهای سندی و کاترینا نشان داد که در زمان بحرانهای طبیعی افرادی سودجو اقدام به افزایش قیمت بنزین میکنند تا از بحرانی که زندگی افراد را تحت تاثیر قرار داده است به نفع خود استفاده کنند. این قوانین در شرایطی وضع شده است که طرفداران اقتصاد آزاد با وضع محدودیت و قانون برای تولیدکنندگان برای تعیین قیمت مخالف هستند.مخالفت طرفداران اقتصاد آزاد با وضع محدودیت قانونیطرفداران اقتصاد آزاد بر این باور هستند که صاحبان کسبوکار باید در قیمتگذاری کالای خود آزاد باشند و این را بدانند که در یک فضای رقابتی، گرانفروش بازارش را از دست میدهد و ارزانفروش سود کمتری به دست میآورد. در این زمان است که قیمتها به سمت قیمت تعادلی پیش میرود و بازار اصلاح میشود.اما همیشه تغییر ساختار تعادلی زمینهساز گرانفروشی نمیشود. گاهی ایجاد کارتلها و بنگاههای انحصاری، اعطای حق فعالیت انحصاری در یک منطقه، مقرراتزدایی گسترده در حمایت از یک سیاست خاص و از بین رفتن فضای رقابتی زمینهساز تمایل افراد به گرانفروشی و سودجویی میشود. زمانی که دلیل گرانفروشی تغییرات در عرضه و تقاضا نباشد و تنها به دلیل سودجویی فعالان اقتصادی قیمتها رشد کند، دولت میتواند در کنترل بحران نقش مهمی داشته باشد. دولتها میتوانند از طریق قانونگذاری در مسیر سودجوییها اختلال ایجاد کنند و زمینه را برای افزایش شمار فعالان در زمینههای خاص صنعتی و تولیدی فراهم کنند.انحصار زمینهساز گرانفروشی است مشکل زمانی ایجاد میشود که گرانفروشی به دلیل سودجویی فعالان اقتصادی یا تولیدکنندگان باشد. در واقع افراد تصمیم میگیرند از راههای غیرقانونی و نادرست قیمت محصولات خود را در بازار افزایش دهند و این مساله در درازمدت اقتصاد را دچار تنش و بحران میکند. در این بازار مردم توان تامین نیازهای خود را ندارند و نرخ رشد مصرف بهتدریج کاهش پیدا میکند. کاهش مصرف در میانمدت نرخ رشد اقتصاد را کمتر میکند و تنش را در فضای مالی و اقتصادی بیشتر میکند. افزایش فقر و افزایش فاصله طبقاتی اقتصادی حاصل همین بحران گرانفروشی و افزایش غیرقانونی قیمتها در بازار است.تبانی در قیمتگذاری یکی از راههای کسب سود این است که تولیدکنندگان و فروشندگان کالاهای مختلف تصمیم میگیرند تا قیمت کالاها را در سطح بالایی تثبیت کنند. اقتصاددانان نئوکلاسیک بر این باور هستند که تثبیت قیمت ناکارآمد است و توافقهای ضدرقابتی که توسط تولیدکنندهها یا فروشندهها برای تثبیت قیمت در سطح مشخصی انجام میشود و زمینه را برای انتقال بخشی از مازاد مصرفکننده به تولیدکننده فراهم میکند کاملاً در خلاف جهت اصول تاییدشده در اقتصاد آزاد است. اکونومیست در یکی از گزارشهای خود گرانفروشی را نتیجه اصلی انحصار در بازار ذکر کرد و نوشت: در بازار انحصاری تولیدکنندگان زیادی وجود ندارد و همان چند تولیدکننده میتوانند با تبانی یک بدنه تولید ایجاد کنند. در این فضا تولیدکنندگان میتوانند قیمت را تعیین کنند و از هر افزایش یا کاهشی که برخلاف خواست آنها باشد جلوگیری کنند. در این فضا دیگر توجه به نیازهای مصرفکننده جایی ندارد و این تولیدکنندهها هستند که تصمیم نهایی را اتخاذ میکنند. بنابراین برای اینکه با گرانفروشی در بازار مقابله شود باید در درجه اول انحصار را از بین برد و به این مساله توجه داشت که انحصار با اصول بازار آزاد مخالف است. در این حالت تولیدکنندگان و فروشندگان با هم تبانی میکنند تا قیمت را در این سطح حفظ کنند و این کار باعث میشود تا رقابت در بازار از بین برود. اکونومیست در این زمینه نوشت: از بین رفتن فضای رقابتی در بازار عامل اصلی گرانفروشی است. در فضای انحصاری بدون اینکه خطر وجود رقیبی سرسخت و توانمند در بازار وجود داشته باشد، نمیتوان انتظار تولید کالاهای باکیفیت و عرضه کالا با قیمت تعادلی به مصرفکننده را داشت. در این فضا تولیدکنندهها برای کمتر کردن هزینه تولید از تمامی ابزارها استفاده میکنند و کالا را با قیمتی به مصرفکننده میفروشند که بیشترین سود را برای آنها داشته باشند. در این فضا تولیدکننده میداند که هیچ شرکت دیگری رقیب او نیست و محصولش را با هر قیمتی که بخواهد به بازار عرضه میکند. این یعنی نقطه آغاز گرانفروشی و بحرانی که سالها میتواند در اقتصاد ریشه بدواند. استفاده از ناآگاهی و ناتوانی مردم از طرف دیگر نبود اطلاعات کافی هم میتواند یک عامل دیگر در گرانفروشی باشد. فرد گرانفروش با اطمینان در مورد اینکه امکان اطلاعرسانی در مورد قیمت واقعی کالا وجود ندارد و حتی اگر این اطلاعرسانی انجام شود امکان دسترسی وجود ندارد در بازار فعالیت میکند. در واقع گرانفروش سعی میکند از ناآگاهی مردم استفاده کند و سودجوییهای کلان هم در نتیجه همین ناآگاهی اتفاق میافتد.یک دیدگاه دیگر هم این است که مقرراتزدایی زمینه را برای گرانفروشی فراهم میکند. در واقع صنایعی که به دلیل شرایط قانونی کشور از محدودیتهای کمتری برخوردار هستند و آزادی عمل بیشتری دارند امکان گرانفروشی در آنها بیشتر است. این تجربه در جریان بحران اقتصادی آمریکا مشاهده شد. در آن زمان نظام مالی آمریکا به دلیل ایجاد انگیزه برای وامگیری با موج بزرگی از مقرراتزدایی روبهرو شد، در آن زمان افراد زیادی موفق شدند تا وام دریافت کنند ولی در مورد توان وامگیرندگان برای بازپرداخت این وامها مطالعات کافی انجام نشده بود و در نتیجه بحران اقتصادی که در سال ۲۰۰۸ میلادی آمریکا و سپس تمامی دنیا را درگیر کرد اتفاق افتاد. در پایان باید گفت که شکی نیست که قیمت بالای محصولات در بازار و گرانفروشی از نظر مردم مطلوب نیست ولی مساله مهمتری که از ورای این قیمتها میتوان مشاهده کرد این است که مشکلی در اقتصاد وجود دارد. مشکلی که نمود بیرونی آن افزایش قیمتها و تمایل عدهای برای سودجویی از فضای ایجادشده در کشور است. در این شرایط بهجای دیدن این نمود بیرونی مشکل باید به دنبال ریشه آن باشیم و برطرف کردن ریشه مشکل را در دستور کار قرار دهیم.
منبع : تیترشهر