بازارهای تاریخی یزد هنوز در بین مردم یزد اهمیت ویژه ای دارد و کانون های مهم گردشگری یزد به شمار میروند بازارهایی که نقش استراتژیک مهمی در بافت تاریخی یزد داشته و محل فروش صنایع دستی قدیمی و سنتی یزد است.
به گزارش تابناک یزد، مجموعه بازارهای قدیمی یزد، دوران پهلوی با احداث خیابان شاه (خیابان قیام فعلی) به دو قسمت تقسیم شد و برخی از فضاهای اصلی آن مانند بازار ارسی دوزها، بازار محمدعلی خان، بازار پنجه علی به کلی تخریب شد.در حال حاضر نیمه شمالی بازار از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار است و عمده ترین کالاهای مورد معامله در این بازار پارچه، شیرینی های یزدی، طلا و فرش است.
بازار قیصریه که حد فاصل میدان خان و مدرسه خان قرار دارد، از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها شکیل تر است و به وسیله دو در چوبی با ارزش، بسته می شود که این بازار محل فروش پارچه های یزدی است.
قدیمی ترین بخش بازار یزد به نام بازار حاجی قنبر متعلق به قرن نهم هجری قمری و جزیی از مجموعه فرهنگی، تاریخی "امیر چقماق" است در قرن سیزدهم هـ. ق، بر سر در این بازار، تکیه زیبای بلندی به شیوه دیگر تکایا و حسینیه های یزد با کاشی معقلی ساخته شد از کارگاه های تولیدی بازار، می توان به کارگاه مازاری (محل ساییدن حنا- برگ طبیعی)، کارگاه حلوایی (محل تبدیل کنجد به حلوا ارده) و کارگاه رنگرزی (محل رنگ آمیزی الیاف نخی و پشمی) اشاره کرد که هر یک به اقتضای نوع فعالیت، دارای معماری ویژه خود هستند.
بازار تبریزیان یکی از بازار های تاریخی یزد است که احتمالاً متعلق به دوره قاجار است و در انتهای بازار "پنجه علی" قرار دارد. طول، عرض و ارتفاع بازار به ترتیب 59، پنج و پنج و نیم متر است. متوسط هر دهانه چهارمتر و مساحت متوسط آن 6 متر مربع است.
سقف این بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و بیشتر جناقی است. در قدیمی حجره ها چوبی و چهارلتی و مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل، آجر و گچ است.
بازار دروازه مهریز جنوب آن از بازار "خان" شروع می شود و به کوچه دارالشفاء یا "دروازده تاریخی" شهر ختم می شود. این بازار توسط "علی آقا"داروغه یزد در زمان "گور کانیان" به شکل شمالی- جنوبی احداث شد.
بازار دروازه مهریز حدود سی و هشت متر طول و سه و نیم متر عرض دارد. در سمت شرق بازار، شش باب مغازه با میانگین دهانه پنج متر و در سمت غرب آن ده باب مغازه با میانگین دهانه سه متر دیده می شود ارتفاع این بازار حدود چهار متر و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل، آجر و گچ و سقف آن به صورت طاق و تویزه است.
بازار خان یکی از زیباترین آثار معماری در شهر تاریخی یزد است که به دوره ناصرالدین شاه بر میگردد، اين بازار از جمله نقاط دیدنی و قدیمی شهر یزد به شمار می‌آید و در مرکز این شهر در خیابان قیام واقع است.مجموعه زیبا و قدیمی بازار خان و حسینیه و آب انبار و حمام جنب آن معرف معماری گذشته این دیار است.ساختار متفاوت و عرض متباین این بازار، حکایت از ساخت تدریجی‌اش دارد. بازار خان 258متر طول دارد و ارتفاع آن بین 4 تا 6 متر متغیّر است.در بخش شمالی- جنوبی بازار 53 مغازه و در بخش شرقی- غربی آن 100 مغازه وجود دارد.مجموعه بازار خان در سال 1382 با شماره ۸۵۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بازار زرگری از معروفترین بازارهای یزد است که در بخش شمالی خیابان قیام شهر یزد، قرار دارد این بازار احتمالاً به سده های دوازدهم و سیردهم هجری قمری تعلق دارد. بازار دارای نود و چهار متر طول، سه متر عرض و شش متر ارتفاع است. تعداد مغازه ها پنجاه و سه باب و متوسط دهانه هر یک، سه متر است. سقف بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و جناقی است در طاق نورگیرهایی دیده می شود در وسط راسته بازار نیز بخشی به صورت طاق آهنگ است.
یزد بازارهای تاریخی دیگری هم دارد اعم از بازار مسگری متعلق به قرن نهم هـجری قمری، بازار علاقبندی که در قرن نهم هجری قمری بنا شده است، بازار محمدعلی خان زندیه، بازار صدری (شاهزاده فاضل) و بازار افشار متعلق به دوره قاجاریه، بازار خان مربوط به قرن سیزدهم هـ. ق، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار مسجد ملا اسماعیل، بازار حاجی قنبر، بازار جعفرخان و بازار نخود بریزی.
در یک بررسی اجمالی از وضعیت شهر تاریخی یزد، مشاهده می شود که طی دو دهه اخیر و با سرعت شگفت انگیزی، بافت وسیع و نوین شهری، پیرامون بافت تاریخی یزد در حال شکل گیری است و ترکیب کلی این شهر حالتی دوگانه به خود گرفته که این تغییر، بافت تاریخی این شهر با هزاران مشکل و معضل برای حفظ و نگهداری مواجه کرده است.
هسته مرکزی و قدیمی شهرتاریخی یزد با تحمیل طرح های ناقص شهری مواجه بوده و در نتیجه اجرای این طرح ها آسیب های فراوان در سیمای آنها ایجاد کرده است که این خود به نظر می رسد باعث شده تا بسیاری از دستگاه های مسئول اعم از اعضای شوراهای شهر، شهرداری و مدیران میراث فرهنگی از درگیر شدن با مسائل و معضل های بافت تاریخی و سامان دادن به آن ها اکراه داشته باشند به طوری که با گذشت سالیان سال ، هنوز قسمت های بسیاری از بافت تاریخی به ویژه بازار یزد از نابسامانی رنج می برد و اهالی کسبه را با مشکل روبرو کرده و موجی نارضایتی آنها شده است.
هرچند مرمت و بازسازی ابنیه های تاریخی به ویژه آثار ماندگار در بافت تاریخی چون بازار خان و بازار شاهزاده فاضل یزد از قانون خاص خود تبعیت می کند بازاری که شکوه و قدمت معماری خشت و گل و ایرانی اسلامی را در خود جای داده است.
میراث بر جای مانده از گذشتگان در مطالعهٔ تاریخ بشر موثر هستند و در پس هر یک داستانی نهفته است از دیدگاهی دیگر، حفظ آثار می‌تواند به اعتبارسنجی خاطرات گذشتگان کمک کند.
بازار قیصریه که حد فاصل میدان خان و مدرسه خان قرار دارد، از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها شکیل تر است و به وسیله دو در چوبی با ارزش، بسته می شود که این بازار محل فروش پارچه های یزدی است.
قدیمی ترین بخش بازار یزد به نام بازار حاجی قنبر متعلق به قرن نهم هجری قمری و جزیی از مجموعه فرهنگی، تاریخی "امیر چقماق" است در قرن سیزدهم هـ. ق، بر سر در این بازار، تکیه زیبای بلندی به شیوه دیگر تکایا و حسینیه های یزد با کاشی معقلی ساخته شد از کارگاه های تولیدی بازار، می توان به کارگاه مازاری (محل ساییدن حنا- برگ طبیعی)، کارگاه حلوایی (محل تبدیل کنجد به حلوا ارده) و کارگاه رنگرزی (محل رنگ آمیزی الیاف نخی و پشمی) اشاره کرد که هر یک به اقتضای نوع فعالیت، دارای معماری ویژه خود هستند.
بازار تبریزیان یکی از بازار های تاریخی یزد است که احتمالاً متعلق به دوره قاجار است و در انتهای بازار "پنجه علی" قرار دارد. طول، عرض و ارتفاع بازار به ترتیب 59، پنج و پنج و نیم متر است. متوسط هر دهانه چهارمتر و مساحت متوسط آن 6 متر مربع است.
سقف این بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و بیشتر جناقی است. در قدیمی حجره ها چوبی و چهارلتی و مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل، آجر و گچ است.
بازار دروازه مهریز جنوب آن از بازار "خان" شروع می شود و به کوچه دارالشفاء یا "دروازده تاریخی" شهر ختم می شود. این بازار توسط "علی آقا"داروغه یزد در زمان "گور کانیان" به شکل شمالی- جنوبی احداث شد.
بازار دروازه مهریز حدود سی و هشت متر طول و سه و نیم متر عرض دارد. در سمت شرق بازار، شش باب مغازه با میانگین دهانه پنج متر و در سمت غرب آن ده باب مغازه با میانگین دهانه سه متر دیده می شود ارتفاع این بازار حدود چهار متر و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل، آجر و گچ و سقف آن به صورت طاق و تویزه است.
بازار خان یکی از زیباترین آثار معماری در شهر تاریخی یزد است که به دوره ناصرالدین شاه بر میگردد، اين بازار از جمله نقاط دیدنی و قدیمی شهر یزد به شمار می‌آید و در مرکز این شهر در خیابان قیام واقع است.مجموعه زیبا و قدیمی بازار خان و حسینیه و آب انبار و حمام جنب آن معرف معماری گذشته این دیار است.ساختار متفاوت و عرض متباین این بازار، حکایت از ساخت تدریجی‌اش دارد. بازار خان 258متر طول دارد و ارتفاع آن بین 4 تا 6 متر متغیّر است.در بخش شمالی- جنوبی بازار 53 مغازه و در بخش شرقی- غربی آن 100 مغازه وجود دارد.مجموعه بازار خان در سال 1382 با شماره ۸۵۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بازار زرگری از معروفترین بازارهای یزد است که در بخش شمالی خیابان قیام شهر یزد، قرار دارد این بازار احتمالاً به سده های دوازدهم و سیردهم هجری قمری تعلق دارد. بازار دارای نود و چهار متر طول، سه متر عرض و شش متر ارتفاع است. تعداد مغازه ها پنجاه و سه باب و متوسط دهانه هر یک، سه متر است. سقف بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و جناقی است در طاق نورگیرهایی دیده می شود در وسط راسته بازار نیز بخشی به صورت طاق آهنگ است.
یزد بازارهای تاریخی دیگری هم دارد اعم از بازار مسگری متعلق به قرن نهم هـجری قمری، بازار علاقبندی که در قرن نهم هجری قمری بنا شده است، بازار محمدعلی خان زندیه، بازار صدری (شاهزاده فاضل) و بازار افشار متعلق به دوره قاجاریه، بازار خان مربوط به قرن سیزدهم هـ. ق، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار مسجد ملا اسماعیل، بازار حاجی قنبر، بازار جعفرخان و بازار نخود بریزی.
در یک بررسی اجمالی از وضعیت شهر تاریخی یزد، مشاهده می شود که طی دو دهه اخیر و با سرعت شگفت انگیزی، بافت وسیع و نوین شهری، پیرامون بافت تاریخی یزد در حال شکل گیری است و ترکیب کلی این شهر حالتی دوگانه به خود گرفته که این تغییر، بافت تاریخی این شهر با هزاران مشکل و معضل برای حفظ و نگهداری مواجه کرده است.
هسته مرکزی و قدیمی شهرتاریخی یزد با تحمیل طرح های ناقص شهری مواجه بوده و در نتیجه اجرای این طرح ها آسیب های فراوان در سیمای آنها ایجاد کرده است که این خود به نظر می رسد باعث شده تا بسیاری از دستگاه های مسئول اعم از اعضای شوراهای شهر، شهرداری و مدیران میراث فرهنگی از درگیر شدن با مسائل و معضل های بافت تاریخی و سامان دادن به آن ها اکراه داشته باشند به طوری که با گذشت سالیان سال ، هنوز قسمت های بسیاری از بافت تاریخی به ویژه بازار یزد از نابسامانی رنج می برد و اهالی کسبه را با مشکل روبرو کرده و موجی نارضایتی آنها شده است.
هرچند مرمت و بازسازی ابنیه های تاریخی به ویژه آثار ماندگار در بافت تاریخی چون بازار خان و بازار شاهزاده فاضل یزد از قانون خاص خود تبعیت می کند بازاری که شکوه و قدمت معماری خشت و گل و ایرانی اسلامی را در خود جای داده است.
میراث بر جای مانده از گذشتگان در مطالعهٔ تاریخ بشر موثر هستند و در پس هر یک داستانی نهفته است از دیدگاهی دیگر، حفظ آثار می‌تواند به اعتبارسنجی خاطرات گذشتگان کمک کند.