فرزانه السادت حسینی
مقدمه:در دنياي كنوني، با
توجه به ظهور تكنولوژي هاي نوين، مانند تلويزيون و ماهواره و تلفن همراه و اينترنت
و گفت وگوهاي اينترنتيِ عمدتاً بي هدف و بي برنامه، كه بيشترين زمان را از قشر
وسيعي از مردم مي گيرد، توسعه و ترويج كتاب و كتاب خواني امري ضروري به نظر مي
رسد. توسعه و ترويج كتاب خواني اكنون از موضوع ها و دغدغه هاي بزرگ جوامع و به
خصوص كشورهاي در حال توسعه است.
جهت
ترويج كتاب خواني لازم است برنامه هاي موثر، پويا، و منطبق با واقعيت ها پيش بيني
شود. سپس بايد گام به گام اين برنامه ها را همراهي كرد تا مطالعه به عادت تبديل
شود. بر همين اساس، در سرتاسر جهان اقداماتي براي ترويج كتاب خواني صورت گرفته است
مطالعه و تاثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی
می‌گویند «مطالعه و یادگیری» ابزاری است برای بهره مندی از یک زندگی مطلوب! و این حقیقتی است غیر قابل انکار؛ اما انسان برای اینکه کامل شود، باید زندگی کند، بجنگد، شادی و غم و درد را بیازماید و محبت و همدردی را احساس کند. بله، راست است که دانستن، مطالعه و یادگیری از طریق خواندن برای کسب تجربه سودمند است. اما این‌ها همه نمی‌توانند جانشین زندگی شوند، بلکه می‌توانند زندگی را پربارتر و شیرین تر نمایند وقتی افسرده، کسل و ناامیدیم، مطالعه یک کتاب خوب می‌تواند به زندگی ما معنی و هدف ببخشد و زمانی که زندگی تلخ است و سختی فراوان، خواندن یک فصل کتاب قادر است ساعتی تلخی‌ها و سختی‌ها را از یادمان ببردحداقل مشکلات ما را در دیدگاه تازه‌ای قرار بدهد تا بتوانیم راه حلی برای آنها پیدا کنیم. حضرت علی (ع) می‌فرماید: «هرکسی با کتاب تسلا یابد و آرام گیرد. هیچ غمگسار و تسلابخشی را از دست نخواهد داد در مورد اثر کتاب در کاهش ناراحتی‌های هیجانی و عاطفی باید گفت: از آن زمان که کتاب وجود داشته، به عنوان یکی از موثرترین ابزارها برای پیشگیری از ناراحتی‌های روحی ـ روانی شناخته شده است. گفته‌اند در یونان قدیم، بررسی در کتابخانه «تبس» نوشته شده بود: «درمانگاه روح» از منتسکیو ـ دانشمند و نویسنده معروف فرانسوی ـ نقل شده است : «هرگز من غمی نداشته‌ام، مگر آنکه یک ساعت مطالعه کتاب، آن را از بین برده است.» در آثار اسلامی و ادبیات فارسی، علاوه بر مطرح شدن جایگاه ارزشمند کتاب در دانش افزایی انسان‌ها، به راز داری لذت آفرینی، تقویت حس کنجکاوی و جنبه‌های دیگر اثربخشی کتاب نیز اشاره شده است. با آن که امر مطالعه و تاثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی برای بسیاری از نوجوانان و جوانان پوشیده نیست، ولی متاسفانه گروهی از آنها چون با مهارت‌های لازم در امر مطالعه آشنا نیستند. انگیزه کافی برای دستیابی به سطح مطلوبی از این امر مهم را در خود ایجاد نمی‌کنند و با آن که بعد از انقلاب، کتاب‌های خوب و نبستا فراوانی برای گروه‌های سنی نوجوان و جوان به چاپ رسیده است، اما به بهانه‌های مختلف از مطالعه روی گردان اند. بهانه‌هایی چون «ما آنقدر درس داریم که وقت مطالعه کتاب‌های غیر درسی را نداریم... یا از بعضی ها می‌شنویم که می‌گویند: «چون باید وقت زیادی را صرف مطالعه یک کتاب کنیم، معمولا وسط کار خسته می‌شویم». این در حالی است که شاهدیم خیلی از این عزیزان حتی از مهارت‌های لازم برای مطالعه کتاب های درسی خود نیز برخوردار نیستند و به همین دلیل میل و حوصله‌ای به مطالعه نشان نمی‌دهند. جامی شاعر شیرین بیان و نکته سنج چنین می‌سراید: بکن زین کارخانه در کتب روی خیال خویش را ده با کتب خوی زدانایان بود این نکته مشهور که دانش در کتب، داناست در گور انیس کنج تنهایی کتاب است فروغ صبح دانایی کتاب است نکاتی مهم که فرد باید در مطالعه مفید رعایت نماید: ۱ـ تنظیم زمان مطالعه برای یک شبانه روز، متناسب با روحیه شخصی خود ۲ـ تصمیم در اجرای برنامه ای که برای مطالعه در نظر گرفته اید. ۳ـ ایجاد محیطی مناسب برای مطالعه ثمربخش ۴ـ مطالعه هدفدار با برخورداری از آرامش روحی ـ روانی و سلامت جسمانی و دور از نگرانی و خستگی. ۵ـ در حالت خمیده و لمیده مطالعه را نمی‌توان جدی گرفت. ۶ـ از مطالعه پراکنده یک کتاب خودداری کنید. ۷ـ عادت روان خواندن و زیاد خواندن را در خود ایجاد نمایید. فن خوب خواندن و خوب دیدن و خوب گوش کردن را در خود تقویت کنید . کتاب وغنی سازی اوقات فراغت: خوشبختانه امروز در کشور ما برای کودکان و نوجوانان، کتاب به صورت یک نیاز شناخته شده درآمده است. والدین و معلمان باید به این مهم توجه داشته باشند که تنها از راه مدرسه و کتاب‌های درسی نمی‌توان کودکان و نوجوانان را برای موفقیت در حل مشکلات گوناگون و پیچیده زندگی مهیا ساخت، چرا که کتاب ها همواره مطالبی درباره زندگی اند، نه خود زندگی از طرف دیگر کودکان و نوجوانان به مطالعه کتاب‌های غیر درسی بیش از کتاب‌های درسی علاقه نشان می‌دهند و همین علاقه موجب استقبال شدید ایشان از کتاب های آزاد می‌شود. این نوع کتاب‌هاست که کودکان را در حل مسایل و مشکلات شخصی در جهات مختلف کمک می‌کند، اطلاعات آنها را درباره محیط‌های گوناگون افزایش می‌دهد و ساعات فراغت و بیکاری آنان را سود بخش‌تر و پربارتر می‌نماید. کودکان و نوجوانان با خواندن کتاب ها ونشریات، سازگاری عاطفی و اجتماعی خود را بهتر رشد و گسترش می‌دهند. شعر و ادبیات کودک موظف است آهسته، آهسته و طی زمان، واقعیت‌هایی چون تولد ـ مرگ ـ غم ـ شادی ـ رنج ـ عشق و نفرت را با تمام ابعادش بیاموزد و در این شناساندن اما هرگز از حد تعادل نباید دور شوند. شعر و قصه نیز چون دیگر مقوله‌های هنری همواره جلوه‌گاه نیازها، آرزوها، عواطف و احساسات آدمی بوده است. در این میان احساسات کودکان آنقدر لطیف و صمیمی است که گاه با خواندن شعری زیبا به دنیای خیال پرواز می‌کنند یا با شنیدن قصه‌ای به سرزمین‌های دور قدم می‌گذارند. کودکان را از طریق کتاب‌هایی که می‌خوانند یا شعرها و قصه‌هایی که می‌شنوند، بینش و اطلاعات وسیعتری می‌یابند و در همین مسیر، هوشیار، دارای اعتماد به نفس و مسلط به دنیای اطراف خود می‌شوند. متاسفانه در کشور ما، به رغم وجود گنجینه‌های علم ومعرفت، داستان‌ها و افسانه‌های آموزنده و زیبا، اولیا و مربیان بیشترین وقت را صرف مسائل آموزشی می‌کنند و دانش آموزان نیز در خانه و در مدرسه، اغلب اوقات فراغت خود را صرف یادگیری های غیر فعال، سختی و خشکی دروس و همچنین اضطراب امتحان و نمره می‌کنند. اینجاست که از پرورش انسان‌های خلاق و مبتکر و کارآمد باز می‌مانیم.