برنامه ریزی و نظم، مغفول مانده های جامعه ما

اهمیت برنامه ریزی ، رعایت نظم و اعمال مدیریت منظم ، ریشه در آموزه های دینی و کلام وحی دارند بنابراین تردیدی نمی ماند که مزین شدن به این ویژگی ها برکات متعددی مانند كاستن ازخطا در کارها ، استفاده بهينه از منابع و امكانات ، دوری پشیمانی و ارتقای اثر بخشي و كا رآيي ها را عاید افراد و جامعه خواهد کرد.

دربیانی ساده می توان برنامه ريزي را شامل هدف گذاری وانتخاب روش های لازم براي رسیدن به اهداف.تعیین شده در مقطع زمانی مشخص دانست و جای توجه است که قرآن مجید با تعابیری مختلف به امر برنامه ریزی که امروزه به انواعی چون برنامه ريزي جامع ( استراتژيك ) و برنامه ريزي عملياتي ( اجرايي ) طبقه بندی شده و نیز به ضرورت رعایت نظم از ناحیه انسان ها که از عناصر مهم درپویایی اجتماع به شمار می رود تاکید دارد .

سوره مبارک یوسف در قرآن کریم از جمله بخش هایی است که خداوند متعال با تبیین برنامه ریزی وعملکرد پیامبر خود برای مقابله با خشک سالی کشور مصر ، نتایج برنامه ریزی صحیح را به مخاطبان می نمایاند.

با نگاهی به تعریف واژگانی مدیریت که از ریشه « دَوَرَ» و به معنای « اداره کردن » می باشد ، نهایتا معنای « گرداندن یک مجموعه در راستای اهداف خاص آن » برای واژه مدیریت استخراج می شود. با این وصف ، اهمیت مدیریت صحیح و نقش آن در تعالی شتاب ناک جامعه بیش از پیش آشکار می شود ودراین بین نباید فراموش کرد ازجمله شروط لازم برای تحقق مدیریت صحیح ، رعایت نظم در کارهاست که این مهم نیز در بخش های مختلفی از کلام الهی طرح شده است. صاحب نظران ، بيان قرآن درباره نظم را عمدتا به دو بخش نظم تكويني شامل تشریح نـظـم حاكم بر هستي و سفارش انسان ها به اندیشیدن درباره آن برای پی بردن به قدرت خداوند و نظم تشريعي شامل آيـاتـي كـه دربـاره قـوانـيـن و مـقـرّرات الهـي نـازل و نظم و برنامه را در زندگي فردي و اجتماعي مسلمانان برقرار مي كنند طبقه بندی کرده اند پس می توان اذعان نمود هرگونه رفتار فردی ویا گروهی که به دور از برنامه ریزی های منطقی و برهم زننده نظم کارها باشد رفتاری غیرقابل قبول و درتباین با آموزه های قرآنی خواهد بود.

مفاهیم یادشده در فرهنگ کهن ایرانی هم پیشینه ای دیرین دارند. با مطالعه آثار ارزنده ای مانند شاهنامه فردوسی که بخش هایی از آن باورها و رفتارهای ایرانیان باستان را در بردارد نکات مدیریتی و توصیه های گوناگونی را برای اداره بهتر امور مشاهده می کنیم که از آن جمله می توان اندرزنامه بهرام گور برای کارداران خود را به عنوان نمونه ای از بخشنامه هایی که تحت عنوان اندرزنامه های شاهان به کارگزاران و سرداران صادر می شدند برشمرد. خوشبختانه پرداختن به این گونه موضوعات زیربنایی در ادب بی کران فارسی به عنوان سرمایه بزرگ فرهنگی ما قرن ها استمرار داشته تا جایی که حدود 3 قرن پس از فردوسی ، شخصیت ممتازی مانند سعدی در قسمت هایی از گلستان و بوستان از جمله باب « در سیرت پادشاهان در عدل و تدبیر و رأی » به این گونه موضوعات بنیادی پرداخته که به جرات می توان این گونه رویکردها راگامی در راستای ترویج برنامه ریزی و مدیریت منظم در جامعه دانست.

با این حال و پیشینه ، به نظر می رسد اهمیت دادن به برنامه ریزی و نظم ، آن گونه که انتظار می رود در جامعه و از جمله در سیستم اداری ما نهادینه نشده اند. در دفاع از این باور می توان تغییرمجدد الگوی ارزیابی عملکرد سالانه کارکنان دولت از سوی سازمان ادغام شده مدیریت و برنامه ریزی را مثال زد که اخیرا نیز برای چندمین بار در یک دهه گذشته به وقوع پیوست . راقم سطور براین باور است اگرچه گذشت زمان در مواردی اصلاح و به روز رسانی قوانین و مقررات انسانی را لازم می سازد این امرنباید بهانه ای برای تغییرات مکرر در الگوها که ممکن است موجب سردرگمی و تغییر غیرضروری اقدامات اداری کارکنان شود بیانجامد.

واقعیت این است که نبود ثبات و نظم در سیستم اداری ما محدود به این گونه نمونه ها نمی شود و رویدادهایی مانند لغو مکرر جلسات کاری ، نبود برنامه ریزی موثر برای اقداماتی از قبیل تامین منابع مالی لازم و پرداخت مطالبات قانونی کارکنان و... که ممکن است در نظر عده ای ، کارهایی ساده باشند را می توان از مصادیق بی نظمی ، بی برنامگی و اعمال مدیریت غیر منظم برشمرد که یقینا استمرار آن ها معضلات بزرگ تری را به دنبال خواهند آورد و لذا امید می رود با همت همگانی و به ویژه عزم جزم نخبگان و فرهیختگان برای اصلاح این گونه رفتارها و رویه ها در جامعه ما گام های بلندی برداشته شوند.