آیت قیصربیگی فعال سیاسی
تابناک ایلام::واژه دیپلماسی (Diplomacy) به معنی هدایت روابط بین افراد، گروه‌ها و ملت‌ها از جمله واژه‌های سیاسی مورد استفاده در عرصه مناسبات بین‌المللی است.
اگر چه دیپلماسی مجری سیاست خارجی یک کشور است و در کاربرد رسمی خود به هدایت روابط بین المللی از طریق دیدار و گفتگوهای دیپلماتیک اشاره دارد اما در شرایط کنونی جهان، دیپلماسی علاوه بر موضوعات سیاسی، بحث های دیگری چون روابط تجاری، مناسبات فرهنگی و علمی نیز در محور مباحثات دیپلماتیک بین کشورهای مختلف با یکدیگر و بین آنها با سازمان های بین المللی قابل طرح است.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، تنوع بکارگیری این واژه تخصصی فضای مجازی و رسانه ای را درهم نوردید تا افکار عمومی نیز با این واژه جذاب مانوس شوند و دامنه آن بیش از پیش وسعت یابد.
دیپلماسی ورزشی، دیپلماسی تجاری، دیپلماسی اقتصادی و امروز دیپلماسی نفتی کلید واژه های غالب نه تنها در فضای سیاسی اجتماعی کشور بشمار می روند بلکه اذهان عمومی را نیز به شکل معناداری به خود مشغول ساخته اند.
علت اهمیت یافتن این واژه دیپلماسی در بین افکار عمومی تا این حد علاوه بر وجود چالش ها و مشکلات کشور در مناسبات بین المللی در یک دهه اخیر، شاید با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید نیز مرتبط باشد.
هنگامی که دستگاه دیپلماسی کشور در دولت های نهم و دهم یک رویکرد تهاجمی در سیاست خارجی اتخاذ کرد، فضایی پرچالش پیش روی خود در عرصه های بین المللی دید تا قضیه پرونده هسته ای ما بین ایران و کشورهای غربی وارد یک گارد تقابلی شود و قطعنامه ها و تحریم های سنگینی برای ایران در پی داشته باشد.
اگر چه برخی از دولتمردان در آن زمان برخلاف امروز این قطعنامه ها و تحریم ها را کاغذ پاره خواندند و اثرات تحریم ها را ناچیز شمردند اما بار اصلی تحریم ها بر دوش مردم بود تا ذهن افکار عمومی بر حل و فصل شدن پرونده هسته ای ذوم شود و واژه هایی چون دیپلماسی در دامنه لغات زندگی شان تفسیر و تبلور یابد.
در چنین اوضاع و احوالاتی سیاست کشورهای غربی در ارتباط با پرونده هسته ای ایران از دریچه ای منفی تعبیه می شد ولی این بدان معنا نبود که ما دست و پا بسته بودیم و نمی توانستیم ابتکار عمل داشته باشیم اما همه دیدیم آن دولت ها نه تنها از چالش های پیش رو فرصتی نساختند بلکه خود مزید بر علت شدند تا گاهی اوقات با عدم تسلط بر فضای دیپلماسی در زمین حریف بازی کند.
مردم بزرگ ایران اسلامی با وجود فشارهای وارده در آن زمان خم به ابرو نیاوردند و صبورانه با استقامت مثال زدنی منتظر روزنه های پر امیدی برای رسیدن به حق مسلم هسته ای ماندند.
از این رو انتخابات 24 خرداد 92 بجای یک رقابت سیاسی به یک رقابت دیپلماتیک بین کاندیداهای آن دوره مبدل شد که در آن نوع نگاه نامزدهای آن زمان به قضیه پرونده هسته ای بسیار تعیین کننده بود.
در انتخابات دور یازدهم ریاست جمهوری روحانی نشان داد که راه و چاه جاده پرپیچ و خم هسته ای را به خوبی بلد است تا بالاخره بعد از سالیان متمادی امیدهایی برای حل پرونده هسته ای نزد اذهان عمومی شکل پذیرد بدین سان برنامه های دکتر حسن روحانی در سیاست خارجی و داخلی مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت تا وی فرصت اجرایی وعده های خود را داشته باشد.
روحانی به وعده های خود در سیاست خارجی عمل کرد و در مدت کوتاه 2 سال با دیپلماسی تدبیر و اعتدال قفل هسته ای را گشود و با برجام امید روزهای خوب پسا برجام را برای ملت ایران محفوظ نگه داشت اگر چه برای قضاوت درباره نتیجه مذاکرات هسته ای و برجام علیرغم توفقیات فراوانی که در حوزه های مختلف درپی داشته هنوز زود است بخصوص هر از چندگاه نشانه هایی از بد عهدی طرف مقابل به ویژه آمریکایی ها به چشم می خورد.
آنچه که در این وادی پرواضح است، پایبندی ایران به تعهدات برجام است که حقانیت ایرانی ها را در صلح آمیز بودن برنامه هسته ای برای جهانیان به اثبات رسانیده است و از طرفی اتهامات غربی ها در قضیه PMD را با آن همه داستان سازی های دروغین نزد مجامع جهانی نقش بر آب ساخته است.
با این اوصاف اگر آمریکایی ها بخواهند برجام را نقض کنند در صحنه روابط بین الملل ضمن اینکه اعتبار خود را از دست می دهند، منزوی نیز خواهند شد.
به عبارت بهتر آمریکایی هایی که خود با انواع حیله ها دام های زیادی برای القای تز ایران هراسی و متهم کردن کشورمان به نقض قوانین بین‌المللی پهن کرده بودند با نقض برجام خود در این دام ها گرفتار خواهند شد و هویت فریب کارانه آنها بیش از پیش آشکار تر می شود.
به دیگر سخن برجام یک توافق بین المللی نه تنها بین ایران و آمریکا بلکه بین تمامی کشورهای 1+ 5 اتحادیه اروپا و تحت نظر سازمان ملل بسته شده است و این بدعهدی آمریکایی های در اعمال مجدد تحریم ها به حساب آمریکایی ها نوشته خواهد شد و بعنوان شکستی در کارنامه دستگاه دیپلماسی آمریکایی ها ثبت خواهد شد و عملا چیزی از شایستگی و تلاش سربازان خط مقدم دیپلماسی کشور که توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی فرزندان انقلاب مورد خطاب قرار گرفتند، کاسته نمی شود.
فراموش نکنیم که دستگاه دیپلماسی کشور در دولت تدبیر و امید زمانی پرونده هسته ای را تحویل گرفت که ایران ذیل هفت منشور سازمان ملل بود و تنها 2 راه پیش روی سیاست خارجی کشور باقی مانده بود؛ جنگ یا مذاکره!
حال که دولت تدبیر و امید توانسته با رویکرد تنش زدایی و اعتدالی در سیاست خارجی وارد مذاکرات شود و با زبان دیپلماسی قطعنامه ها و تحریم های مربوط به پرونده هسته ای را لغو کند و حقانیت ایران را در حق مسلم فن آوری صلح آمیز هسته ای به اثبات برساند بطوریکه عملکردشان مورد اذعان دوست و دشمن قرار گرفت، دیگر نباید این دولت را به خاطر عدم مسئولیت پذیری و بدعهدی طرف مقابل، سرزنش کنیم.
این آمریکایی ها هستند که بخاطر خلف وعده خود بایست توسط گروه 1+5 و مجامع بین الملی مورد سرزنش قرار گیرند.
ما مسئول گفتار و رفتار خود هستیم و رفتار اشتباه دیگران به حساب خود آنان گذاشته می شود و در اینجا بجای شلوغ کردن فضا و تنگ کردن عرصه بر دولتمردان همه باید کمک کنند بدور از فضاسازی و فشار به دستگاه دیپلماسی کشور این فرصت را برای آنان فراهم ساخت تا در قبال بدعهدی آمریکایی ها پاسخی آگاهانه و قاطعانه تدارک ببینند.
اما آنچه که امروز نباید در سایه بدعهدی آمریکایی ها کمرنگ شود علاوه بر زحمت دستگاه دیپلماسی کشور در سیاست خارجی، درخشش دیپلماسی نفتی دولت تدبیر و امید در اجلاس اوپک است.
جایی که ایران با یک دیپلماسی منظم توام با تدبیر و عقلانیت توانست حق و حقوق پایمال شده خود را به شایستگی هر چه تمام تر بازستاند و کشوری چون عربستان را که بارها سیاست خصمانه ای علیه ایران داشته است، سرجای خود بنشاند.
واقعیت آن است علیرغم آنکه یکی از دستاوردهای خوب دولت تدبیر و امید دور کردن کشور از سیاست اقتصاد نفتی بود و در این راه موفق شد برای اولین بار در تاریخ تراز تجاری کشور را مثبت کند و صادرات غیر نفتی از واردات پیشی بگیرد اما باید اذعان داشت کماکان نفت کلید واژه معناداری در اقتصاد ایران است.
از این رو بعد از برجام یکی از حوزه هایی که شاهد گشایش های خوبی در آن شدیم صنعت نفت و فرودهای آن بود. قبل از برجام دولت تدبیر و امید از دو مولفه مهم در این حوزه رنج می برد. اول به نصف رسیدن تولید و فروش نفت بر اثر تحریم ها و دوم به کاهش شدید قیمت نفت در این دوران بر می گردد.
امروز واقعیت غیر قابل انکار این است که دیپلماسی موفق دولتروحانی توانسته است تولید نفت را به سرجای خود در زمان قبل از تحریم ها برگرداند.
در این زمینه رئیس جمهور روحانی همسان قضیه پرونده هسته ای توانست در مهیا ساختن فضای مناسب پیش روی صنعت نفت کشور نقش تعیین کننده ای ایفا نماید.
به عقیده کارشناسان تلفن رئیس جمهور روحانی به همتای روسی خود ولادیمیر پوتین در آستانه نشست اوپک در نزدیک کردن یک توافق تاریخی میان اوپکیها و غیر اوپکیها نقش کلیدی داشته است.
در این راستا دیپلماسی موفق اقتصادی دولت تدبیر و امید در پسابرجام منجر به دیپلماسی موفق نفتی با طعم برجام شد تا امروز شاهد یک پیرزوی بزرگ در این حوزه باشیم که از یک طرف بطور متوسط منجر به افزایش 90 هزار بشکه نفت ایران ظرف 6 ماه آینده شد و از طرفی شاهد افزایش کلی قیمت نفت باشیم.
این در حالی بود که در نشست اوپک توافق شد که همه کشورها 4.5 درصد از آخرین تولید خود بر پایه ماه اکتبر کاهش دهند.
به عقیده زنگنه این توافق تاریخی می تواند تا سقف 10 میلیارد دلار ارز آوری مالی برای ایران درپی داشته باشد و قیمت هر بشکه نفت را در بالای 50 دلار تثبت کند.
این موفقیت بزرگ دولت گویی آبی سرد بر آتش خشم منتقدان داخلی و خارجی برجام در عرصه دیپلماسی ریخت. منتقدان در حالی منتظر نتیجه ای غیر از آنچه که از نشست اپک خارج شد، بودند خود را در برابر منطق بلند دیپلماسی نفتی دولت تدبیر و امید خلع سلاح دیدند.
هنر دیپلماسی موفق نفتی دولت روحانی را باید در حالی به نظاره نشست که در اجلاس یکصد و هفتاد و یکم روز چهارشنبه هفته گذشته کشورهای عضو اوپک در وین در عین حالیکه بر سر کاهش تولید نفت کشورهای صادر کننده معادل 1.2 میلیون بشکه در روز به تفاهم رسیدند، بر سر فروش نفت ایران به قبل از تحریم ها یعنی چیزی بالای سه میلیون و 975 هزار بشکه در روز نیز به توافق رسیدند!
این اتفاق مهم توسط اغلب کارشناسان بعنوان برجام نفتی و یک پیروزی تاریخی برای ایران نامگذاری شد.
در این راستا نباید از تلاش های ارزنده زنگنه وزیر کهنه کار نفت روحانی به راحتی گذشت، زنگنه به جهت سابقه طولانی در مدیریت کلان اجرایی و حضور در وزارتخانه‌های دولت‌های مختلف ایران (حدود 26 سال که نزدیک 12 سال آن وزیر نفت بوده است) به 'شیخ الوزرا' مشهور است.
او همان وزیر صبور و متعهدی که در روزها و ماه های اخیر علیرغم تهمت های زیادی که برخی دلواپسان به او زدند و با کشیدن کاریکاتور او وی را مفت فروش خواندند اما خم به ابرو نیاورد با یک دیپلماسی چند ماهه طاقت فرسا بطور جانانه از حق و حقوق ملت ایران در بازارهای جهانی نفت دفاع کرد.
دیپلماسی نفتی زنگنه در چند ماه منتهی به اجلاس اوپک کاری کرد که حتی کشوری چون عربستان که در مناسبات بین المللی با ایران در یک رابطه چالشی بسر می برد مجبور به همکاری با ایران شود تا علیرغم کاهش تولید نفت این کشور به میزان 500 هزار بشکه در روز، برای افزایش تولید نفت ایران همکاری کند.
و اینچنین بود که دیپلماسی نفتی شیخ الوزرا، دلواپسان را غافلگیر کرد، دلواپسانی که مدام می گفتند اگر ایران بخواهد سهم خود را به قبل از اعمال تحریم ها طلب کند از طرف دیگر بام خواهد افتاد و قیمت نفت افت می کند! اما امروز همه دیدند که دیپلماسی نفتی دولت تدبیر و امید هم عزتمندانه وضعیت تولید نفت را به قبل از تحریم ها بازگرداند و قیمت نفت را افزایش داد و هم عربستان را مجبور به کاهش تولید کرد.
عربستان که در زمان تحریم ها کسری میزان نفت تولیدی بوجود آمده بواسطه تحریم های اعمال شده بر ایران در بازارهای جهانی را با افزایش تولید خود جبران می کرد و از طرفی با افزایش مازاد سهم خود قیمت نفت را کاهش می داد امروز بایست در مقابل دیپلماسی توام با تدبیر و خرد ایران زانو بزند و تاوان سیاست های خصمانه خود را پس بدهد تا در دامی که برای ایران گسترده بود خود گرفتار شود و در آستانه یک بحران اقتصادی قرار گیرد.
آل سعود که در آستانه نشست اوپک طرح 'فریز نفتی' به راه انداخته بودند تا به زعم آنها هر کشوری از جمله ایران در هر سطحی از حجم تولید نفت خام که دارد تولید می کند در همان سطح رقم تولید و عرضه بازار را نگه دارد در مقابل قدرت دیپلماسی ایران با شکست مواجه شدند تا ضمن در هم شکستن طرح فریز نفتی سعودی ها، ایرانی ها بدون خشونت و درگیری تنها با زبان دیپلماسی عربستانی ها را سرجای خود بنشانند و تنبیه کنند.
حالا مشخص می شود که چرا عربستانی ها جزو اولین کشورهایی بودند همزمان با صهیونیست ها با برجام مخالفت کردند. آنها به درستی دلواپس روزهای پرفروغ ایران بودند و می دانستند ایرانی ها به واسطه برجام خواهند توانست سهم خود را در بازار اپک باز پس گیرند.
در اینجا باید اذعان کرد که دیپلماسی نفتی دولت روحانی به خوبی توانست ثابت کند حتی با برخی کشورها در عین رقابت و اختلافاتی که داریم می توان با هنر دیپلماسی تعامل ایجاد کرد و بر سر موضوعی به توافق رسید و موفق شد البته برای این مهم بایست بر توانایی های درونی و ذاتی خود نیز تکیه داشت و به رقیبان این نکته را فهماند که قوی هستید./م
