به گزارش
تابناک یزد گرچه ساختمان‌های جدید و معابر نو برای همه چشم‌نواز و مطلوب است اما نخاله‌هایی که از آن به جا می‌ماند آهسته و بی‌صدا تبدیل به محل رشد انگل‌هایی می‌شود که یکی از سخت‌ترین بیماری‌های پوستی را ایجاد می‌کند.
این انگل‌ها بخشی از عمرشان را درون پشه‌هایی زندگی می‌کنند که همین نخاله‌ها محل سکونتشان می‌شود. افزایش این نخاله‌ها در کنار افزایش کاشت صیفی‌جات در حاشیه شهرها باعث شده وزیر بهداشت نسبت به شیوع بیماری ناشی از این انگل‌ها در 17 استان هشدار دهد.
«سالک» در ایران بیماری تازه‌ای نیست. ایران جزو هفت کانون مهم سالک دنیاست و این بیماری سالانه حدد 19 هزار نفر را مبتلا می‌کند؛ بیماری‌ای که از طریق نیش نوعی پشه ایجاد می‌شود و سال‌ها و گاهی تمام عمر آثار خود را روی پوست به جا می‌گذارد.
تابستان و روزهای گرم سال که فرا می‌رسد، توصیه‌ها در رابطه به انواع بیماری‌های پوستی جدی‌تر می‌شود اما این‌بار وزیر بهداشت نسبت به شیوع سالک هشدار داده است.
پشه سالک
سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت اعلام کرد: «بیماری سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات در برخی شهرها و نیز نابسامانی وضعیت نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است.»
وزیر بهداشت به پرسش خبرنگاران درباره سگ‌ها و گربه‌های خیابانی پاسخی نداده بود و از قرار، دغدغه‌اش چیز دیگری بوده است. او به وجود موش‌ها اشاره کرده و گفته بود: «وجود موش‌ها در فاصله 500 متری مناطق مسکونی، مشکل‌ساز است؛ تعداد موش‌های منتقل کننده سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات از جمله گوجه فرنگی در برخی شهرها و نابسامانی نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است. فعلا گرفتار موش‌ها هستیم، اجازه دهید بلایی سر موش‌ها بیاوریم تا حاشیه و مشکل جدیدی ایجاد نکنند.»
سالک نوع خشک
موش‌ها علاوه بر اینکه بیش از 35 بیماری خطرناک را به انسان منتقل می‌کنند، این‌بار دارند مشکل و دردسر دیگری را شایع می‌کنند.
اگر به عارضه پوستی سالک دچار شده باشید یا کسانی را دیده باشید که به آن مبتلا شده‌اند، حتما زخم‌ها، درد ناشی از آن و شکل ناخوشایندی را که روی پوست ایجاد می‌کند نمی‌توانید از یاد ببرید. با این وصف، تصور کنید بیماری‌ای که برای اغلب ما غیرقابل باور است، یکباره شیوع پیدا کرده و عده‌ای را درگیر خود کند.
در همین زمینه با «دکتر امیر هوشنگ احسانی»، معاون آموزشی بیمارستان فوق تخصصی پوست رازی، درباره این بیماری و نحوه انتقال و درمان آن صحبت کردیم.
او می‌گوید: «بیماری پوستی سالک ناشی از انگل لیشمانیا است که در کشورهای خاورمیانه از جمله افغانستان، عراق، سوریه، ترکیه شیوع نسبتاً زیادی دارد. متاسفانه در کشور ما هم در چندین استان این بیماری هر از چند گاهی شیوع پیدا می‌کند و ما موارد زیادی در این استان‌ها می‌بینیم. درصدی از آنها به تهران مراجعه می‌کنند و درصدی دیگری در همان منطقه و محل درمان می‌کنند چون در آن منطقه و محله به دلیل شیوع سالک این بیماری را می‌شناسند.
سالک
از آنجا که این تصور بود که بیماری یک سال طول می‌کشد اسم آن را سالک گذاشته‌اند. عامل بیماری، یک انگل است که از طریق یک پشه انتقال می‌یابد. این بیماری در نواحی مانند دست‌ها و صورت اتفاق می‌افتد که باز است. پشه بیشتر شب‌ها گزش دارد و روزها استراحت می‌کند. پشه وقتی فرد را نیش می‌زند، انگل را از مخزنی گرفته و از طریق نیش وارد پوست زیر می‌کند. انگل در آنجا رشد و ضایعه سالک را ایجاد می‌کند. دو فرم عمده سالک را در دنیا شرح داده‌اند. روستایی و شهری. در نوع شهری ضایعه سالک کمتر است و معمولا نیش پشه محدود به یک یا دو نقطه و خیلی کم سروصداتر و اصطلاحاً خشک است و ترشح ندارد. اما سالک روستایی با تعداد ضایعات بیشتری همراه است. ضایعات ترشح دارند و آب می‌دهند و مقدار بیشتری هم می‌مانند.
ممکن است چندین ماه فاصله بین گزش و بروز سالک طول بکشد. مثلا دو ماه پیش حشره گزش کرده باشد و دو ماه بعد کم کم فرد می‌بیند دانه قرمزی روی پوستش ظاهر شده و آرام آرام بزرگ و زخم می‌شود. در نوع شهری زخم خشک است و در نوع روستایی زخم ترشح پیدا می‌کند.
مخزن بیماری سالک در نوع شهری و روستایی آن هم فرق می‌کند. در نوع شهری مخزن سگ است و در نوع روستایی مخزن جوندگان هستند. هر چقدر سطح بهداشت پایین‌تر باشد و فاضلاب‌ها با محیط ترکیب شوند این بیماری بیشتر می‌شود. حتما توصیه می‌شود مناطقی که سالک‌خیز هستند توری داشته باشند. فضولات حیوانی و نگه داشتن دام در محوطه خانه باعث می‌شود مخزن‌ها بیشتر شود. نگه داشتن سگ باعث می‌شود مخزن ایجاد شود باشد و محیط مناسبی برای رشد یک بخش از دوره زندگی آن انگل فراهم می‌شود. در واقع بخشی از دوره زندگی انگل در پشه است و بخش دیگر در مخزنی که ممکن است سگ یا جوندگان باشند و قسمت دیگری از زندگی آن در انسان است که ضایعه پوستی ایجاد می‌کند. هر اتفاقی بیفتد که محیط آلوده و برای رشد آنها مناسب‌تر باشد ریسک انتقال سالک بیشتر می‌شود.
متاسفانه سالک بعضی اوقات آثار بدی از خود باقی می‌گذارد. فردی که در صورت و دستهایش ضایعه سالک ایجاد می‌شود حاضر است هزینه بسیاری متحمل شود اما جای آن در پوستش باقی نماند. بعضی مواقع آثار زخم می‌ماند و حالت بدی ایجاد می‌کند؛ چون به هرحال بافت تخریب شده است.
سالک
در درمان سالک خیلی مهم است که ما آن را زود تشخیص دهیم. خیلی از مواقع فرد به منطقه‌ای می‌رود که سالک‌خیز است و وقتی برمی‌گردد ممکن است یک یا دو ماه طول بکشد و بعد سالک خود را نشان دهد و خیلی دیر تشخیص داده شود.
معمولا سالک به تدریج سفتی‌ای زیر پوست ایجاد می‌کند. ما حتماً برای تشخیص سالک، آزمایش مستقیم از آن زخم انجام می‌دهیم. بخشی از زخم را می‌تراشیم و همکاران آزمایشگاهی زیر میکروسکوپ، انگل لیشمانیو را پیدا می‌کنند و به ما گزارش می‌دهند که سالک در این بیمار مثبت بوده است.
ممکن است تعداد زخم‌ها خیلی زیاد باشد. بعضی مواقع سالک غدد لنفاوی زیر را درگیر می‌کند و مانند تسبیح یا زنجیر زیر پوست به صورت دانه دانه سفت می‌شود. در این موارد حتماً درمان باید وسیع‌تر باشد. ما در این مواقع ماده‌ای را به نام گلوکانتین به بیمار تزریق یا فریز می‌کنیم و همچنین درمان‌های خوراکی می‌دهیم. اما هیچ‌کدام از این درمان‌ها صددرصد نیستند.
سالک
ایران تلاش‌های زیادی برای مهار سالک کرده است. انیستیتو پاستور سعی کرد واکسن سالک را بسازد تا افرادی که در اصفهان، کاشان، دامغان و مناطقی از مشهد و آذربایجان و بم، کرمان ... زندگی می‌کنند این واکسن را بزنند و در مقابل سالک ایمن شوند تا اگر پشه آنها را گزید بیماری به این شکل بروز نکند اما هنوز این اتفاق کاملی نیست و این واکسن به صورت صددرصدی ساخته نشده است.
به افرادی که به این چند استان مشهور کشورمان که اصطلاحاً «سالک‌خیز» است می‌روند، توصیه می‌شود وقتی وارد آن مناطق می‌شوند حتماً پشه‌بندی همراهشان داشته باشند. باید این موارد را رعایت کنند چون کسی که به آن مبتلا شود تا پایان دوره خیلی اذیت می‌شود و چندین ماه طول می‌کشد. ضمن اینکه درد و شکل ظاهرش و جایی که باقی می‌گذارد بسیار آزاردهنده است.
حتماً باید کسانی که آنجا ساکن هستند از توری استفاده کنند و از فضایی که دام و حیوانات هستند فاصله داشته باشند. فضولات در محوطه کنار زندگی‌شان نباشد؛ زیرا محیطی فراهم می‌شود تا جوندگان و سگ که در آن بیشتر شوند.
متاسفانه گاهی تشخیص سالک حتی برای متخصصان سخت می‌شود؛ چون به هر حال سالک بیماری شایعی نیست. اگر پزشک متوجه سالک نباشد، ممکن است بیماری فردی را که با ضایعه پوستی مراجعه می‌کند اشتباه تشخیص دهد و به او آنتی‌بیوتیک، پماد، آمپول و قرص‌های کورتونی بدهد، در حالی که اینها اغلب وضعیت فرد را بدتر می‌کند. حتماً باید از فردی که با این ضایعه مراجعه می‌کند خصوصاً وقتی زخمی است، سابقه مسافرت‌هایش را بپرسیم.
متاسفانه دیده شده که گاهی سالک جراحی و بخشی از بافت برداشته می‌شود اما سالک دوباره از کنار آن رشد می‌کند؛ زیرا انگل هنوز در بدن آن فرد وجود دارد و باید با داروها انگل را به صفر برسانیم. اینکه بخواهیم ضایعه سالک را برداریم هیچ کمکی نمی‌کند. بعضی اوقات سالک مزمن می‌شود مثلا در افغانستان ما موارد مقاوم سالک داریم که درمان‌های ما موثر نیستند. البته مواردی از آن را در ایران هم داشته‌ایم. مثلا فردی زخمی در صورتش دارد که دو یا سه سال است در صورتش باقی مانده و بدن هنوز نتوانسته آن را از بین ببرد.