صبح امروز در چهاردهمین نشست کانون تفکر سلامت اجتماعی دانشگاه یزد که در پردیس آزادی برگزار شد، طرح‌های بهزیستی پیرامون آموزش خانواده موردبررسی قرار گرفت.
در ابتدای جلسه حسین افراسیابی دستور کار جلسه را به سیدرضا جوادیان عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد پیرامون مبحث FLE و گزارش حسینعلی دهقانی زاده مسئول دفتر مشاوره بهزیستی پیرامون طرح‌های اجراشده در بهزیستی را اعلام کرد.
وی تئوری اریکسون و بحران در دوره‌های مختلف رشد، اهمیت آموزش فرد در خانواده، اتخاذ اهداف منسجم در آموزش، توجه به درمان و مراقبت در کنار آموزش، لزوم نیازسنجی، توجه به اسناد بالادستی آموزش نظیر سند تحول آموزش و اهمیت اهداف، عناصر و مؤلفه‌ها و اقدامات و برنامه‌ها را مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در جلسه قبل عنوان کرد.
دبیر کانون تفکر سلامت اجتماعی مشخص شدن برنامه‌های بهزیستی، دفتر امور اجتماعی وزنان در خانواده و آموزش‌وپرورش در حوزه آموزش خانواده را بسیار مهم دانست.
سید رضا جوادیان، تصریح کرد: در بسیاری از کشورها بحث FLE وجود دارد و کتاب‌هایی نیز در این زمینه به چاپ رسیده و در بهزیستی هم آموزش بر اساس سرفصل‌های FLE در طرح آموزش زندگی خانواده وجود دارد.
به گفته وی FLE مجموعه‌ای از دانش‌ها و مهارت‌هایی است که می‌تواند سبب توسعه و بهبود وضعیت زندگی اعضای خانواده شود. FLE در پنج سطح ابتدایی (ارتباطات چهره به چهره بین اعضای خانواده)، سطح دوم (اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی)، سطح سوم (روابط و حمایت عاطفی اعضای خانواده)، سطح چهارم (تمرکز بر مداخلات اولیه) و سطح پنجم (خانواده‌درمانی ویژه خانواده‌هایی که در وضعیت نامناسبی قرار دارند) وجود دارد و هرچقدر سطح بالاتر می‌رود، تعداد خانواده‌هایی که پوشش می‌دهد نیز کمتر خواهد شد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد پیشگیری (مرتبط با افراد خانواده از نوزادی تا دوران سالمندی)، آموزش (مباحث درمانی کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد) و همکاری (میان اعضای خانواده و سازمان‌ها و نهادهای ذینفع در حوزه آموزش خانواده منطبق بر نیازهای افراد و خانواده‌ها) را سه موضوع اصلی در مبحث آموزش زندگی خانواده عنوان کرد.
این مقام مسئول اظهار داشت: FLE چندبخشی است و در حوزه‌های مختلف روابط بین اعضای خانواده، روابط اعضای خانواده با نهادها و ارگان‌های مرتبط با آموزش، پویایی درونی خانواده‌ها، فرآیند رشد و توسعه در طول مسیر زندگی، تحول روابط جنسی، مدیریت منابع خانواده، آموزش والدین، قوانین خانواده و سیاست‌های عمومی، ارزش‌ها و اخلاقیات جامعه، کار می‌کند و منعکس‌کننده ارزش‌های حاکم بر خانواده و جامعه است.
به نظر وی، اصول حاکم بر آموزش خانواده با تأکید بر سه مبحث تدوین، اجرا و ارزیابی بایستی موردتوجه قرار گیرد و آموزش‌دهندگان در حوزه خانواده در سازمان‌های مربوط به خدمات انسانی، سازمان‌های درگیر در حوزه آموزش والدین، سازمان‌های مراقبتی و نگه‌داری، سازمان‌های مرتبط با آموزش‌های ازدواج و پیش از ازدواج، مدارس، مجموعه دادگستری، مؤسسات مربوط به مهارت‌آموزی به افراد، حوزه مربوط به سیاست عمومی، حوزه مربوط به بهداشت و درمان و فوریت‌های اورژانس مشغول به کار هستند و آموزش‌دهندگان بایستی تأییدیه و مجوز رسمی داشته باشند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد سرفصل‌های اصلی آموزش زندگی خانواده که از سوی بهزیستی اجرا می‌شود را شامل رشد انسان و جنسیت، ارتباطات بین فردی، تعاملات خانوادگی، مدیریت منابع خانواده، آموزش والدین، اخلاق و خانواده و جامعه معرفی کرد.
جوادیان ادامه داد: در دستور عمل اجرایی طرح آموزش زندگی خانواده عنوان‌شده که در صورت نشاط و قوت خانواده‌ها، نشاط و قوت جامعه نیز محقق می‌گردد و در این راستا با توجه به سه اصل آموزشی نیاز مردم به حمایت در مواجهه با مشکلات اجتماعی، تأثیربخشی آموزش در پیشگیری از مشکلات اجتماعی و آموزش پذیری افراد در سراسر عمر طرح آموزش زندگی خانواده در ایران انجام‌شده است.
به گفته دکتر جوادیان زمینه‌های اصلی آموزش خانواده در ده حوزه آموزشی شامل خانواده در جامعه، پویایی‌های درونی خانواده، رشد و تکامل انسان در طول زندگی، ارتباطات بین فردی، اداره منابع خانواده، فرزند پروری، قانون خانواده و سیاست، عمومی اخلاقیات و روش‌شناسی آموزش زندگی خانواده است.
به گفته وی استراتژی‌های برنامه شامل تولید دانش پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر شناسایی عوامل مؤثر در کار آیی خانواده، تدوین بسته‌های آموزشی برای آموزشگران طرح (تربیت آموزشگر)، ایجاد فرصت‌های آموزشی برای زوج‌ها و اعضای خانواده، ایجاد دیدگاه مشارکتی در سطح برنامه‌ریزان و مسئولان اجرایی در امر آموزش‌های زندگی خانواده و روش‌های عمده آموزشی شامل اطلاعات و آگاهی دادن، تکمیل پرسشنامه و تمرین و مهارت‌آموزی است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد در ادامه به این نکته تأکید کرد: استراتژی اصلی آموزشی، تشکیل گروه‌های آموزشی و آموزش چهره به چهره است، بااین‌حال شواهد به‌دست‌آمده از حوزه بهداشت عمومی نشان می‌دهد که استراتژی‌های مبتنی بر وسایل ارتباط‌جمعی نیز می‌توانند در افزایش توجه و آگاهی اجتماع به موضوع‌های سلامت مؤثر باشد.
وی افزود: بنابراین شیوه‌های آموزشی پذیرفته‌شده در طرح آموزش زندگی خانواده شامل استفاده از روش‌های آموزش همگانی CD، آموزش‌های رسانه‌ای، کتابچه‌های آموزشی و خودیار همچون فعالیت‌های اجتماعی، برگزاری مسابقات، سرگرمی‌ها، راهپیمایی‌ها، جشن‌ها، مراسم محلی است که در حال حاضر در قالب بسته آموزش زندگی خانواده در اختیار آموزشگران قرارگرفته است.
جوادیان سرفصل‌های آموزشی را شامل اطلاعات مربوط به ازدواج و خانواده، مهارت‌های ارتباطی و گفتگو، مهارت‌های حل تعارض، آشنایی بامهارت حل تعارض در زندگی خانوادگی و نقش‌های جنسیتی تعریف نمود و ویژگی‌هایی نظیر دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی در حوزه علوم رفتاری و اجتماعی، سابقه‌ی کارآموزشی و کار با گروه و کارگاه آموزشی T.O.T و داشتن گواهی کشوری یا استانی آموزش زندگی خانواده را برای آموزشگران این حوزه ضروری دانست.
طرح‌های سازمان بهزیستی در حوزه آموزش خانواده
حسینعلی دهقانی‌زاده تصریح کرد: سازمان بهزیستی با سه طرح آموزش زندگی خانواده (FLE)، آموزش‌های پیش از ازدواج و پس از ازدواج و آموزش مهارت زندگی از دوران پیش‌دبستانی تا بزرگ‌سالی از سال ۸۰، درزمینهٔ آموزش در حوزه خانواده ورود کرده است.
به گفته وی، سرفصل‌های طرح پیش از ازدواج شامل ضرورت آموزش‌های قبل از ازدواج، دوران آشنایی، جذابیت و عشق، معیارهای انتخاب همسر، نامزدی، دوران عقد، مسائل سال اول زندگی مشترک و سرفصل‌های آموزش زندگی خانواده (ویژه زوج‌های جوان) همان سرفصل‌های ارائه‌شده در طرح پیش از ازدواج است که شیوه و پروتکل کاری مشارکتی و مبتنی بر تمرین در جهت جذابیت بیشتر دارد.
مسئول دفتر مشاوره بهزیستی طرح‌های سازمان بهزیستی را به دو شکل اجباری و داوطلبانه با سه استراتژی اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی، آموزش و مباحث اجتماع‌محور تعریف و ابراز داشت: کار طرح‌های اجباری قریب به ۸ سال پیش با همکاری نظام بانکی و واگذاری وام ازدواج به‌شرط گذراندن دوره آموزشی FLE آغاز شد اما به دلایل مختلف طرح مذکور اثربخشی کافی را نداشت و در اردیبهشت ۹۶ طرح اجباری دیگری که افراد به‌منظور گرفتن سند ازدواج می‌بایست در دوره‌های آموزشی شرکت کنند، آغاز شد.
دهقانی‌زاده گفت: طرح مذکور با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای بین بهزیستی، دادگستری، ثبت‌اسناد و کانون سردفتران ازدواج و طلاق ایجاد شد و در حال حاضر در نه مرکز مشاوره در حال اجرا است.
این مقام مسئول اظهار داشت: چالش‌های عدیده‌ای نظیر زمان برگزاری کلاس‌ها و تداخل آن با ساعات کاری، عدم علاقه زوجین به یادگیری، وجود اقشار مختلف در کلاس و فقدان سرفصل‌های مرتبط با مسائل جنسی به علل فرهنگی در طرح مذکور و جود دارد اما تاکنون قریب به ۵۰ درصد زوجین از این طرح استقبال کرده‌اند. وی از طرح‌های داوطلبانه سازمان بهزیستی نظیر دانشنامه ازدواج در میبد (آموزش پیش از ازدواج) نیز سخن گفت.
در ادامه نشست، زهرا نادری عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد، میزان اثربخشی طرح‌ها را با توجه به شرایط و فرهنگ مردم یزد (موانعی که نسبت به آشنایی قبل از ازدواج وجود دارد) مهم دانست.
سمانه اسعدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد، کیفیت عرضه خدمات، ایجاد انگیزه در یادگیرندگان، وجود شاخص‌های نظارت بر کیفیت خدمات مؤسسات مشاوره و مشخص بودن هدف در آموزش خانواده را بر اثربخشی بیشتر طرح‌ها بااهمیت خواند و تصریح کرد آموزش‌های قبل از ازدواج بایستی متناسب بافرهنگ مردم یزد ایجاد شود.
علی روحانی عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد، محتوای آموزشی طرح‌ها را نامناسب و مبتنی بر مردسالاری در خانواده بیان کرد و افزود: آموزش‌ها باید قبل از انتخاب همسر انجام شود.
مسعود کارگر نماینده سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری یزد نیز آموزش‌های شهرداری را داوطلبانه با سطح عمومی و صرفاً در جهت آموزش همسرداری و فرزند پروری معرفی نمود و از ساختار تعریف‌نشده برای آموزش در این حوزه و استقبال کم مردان در حوزه آموزش نقد کرد.
مجید نعیم یاوری رئیس دفتر تحقیقات کاربردی نیروی انتظامی با تأکید بر سه کاربرد در میزان اثربخشی آموزش و یادگیری شامل طراحی پکیج‌های آموزشی و انتقال درست اهداف (ویژه مدرسین) و میزان رضایت فرد یادگیرنده از اثربخشی، بررسی میزان اثربخشی در طرح‌های مذکور را مهم دانست.
مجتبی ملک‌افضلی عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد، پیشنهاد ارائه گزارشی از ارزیابی‌ها و آسیب‌شناسی طرح‌های سازمان بهزیستی در کانون تفکر و همکاری کانون در جهت رفع آسیب‌ها را مطرح کرد.
وی با انتقاد از دادگستری به علت ایجاد چالش‌های غیرقانونی باانگیزه کاهش تعداد دعاوی خانواده، این چالش‌ها را مسبب تسلسل دعاوی و به دنبال آن بالا رفتن جرائم دانست.
سیدعلیرضا افشانی عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد، کنترل و نظارت بر مدرسین، همکاری بیشتر بین دانشگاه و سازمان بهزیستی و مشخص کردن نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید در حوزه آموزش خانواده را اثرگذار عنوان کرد.
در ادامه دهقانی زاده از اعضای کانون درخواست کرد: نقطه نظرات خود درزمینهٔ اثربخشی بیشتر طرح‌های آموزش در حوزه خانواده را اعلام و پیشنهاد کرد که جلسه‌ای با اعضای کانون تفکر دریکی از مراکز مشاوره برگزار شود تا تجربه‌ای زیسته در این زمینه ایجاد شود. وی آمادگی سازمان بهزیستی برای همکاری همه‌جانبه با کانون تفکر را اعلام کرد.
در انتهای جلسه افراسیابی پیشنهاد کرد: گزارشی از مطالعات خانواده در نیروی انتظامی، بحث و بررسی پیرامون چالش‌های طرح‌های سازمان بهزیستی با حضور مدرسین دوره، سردفتران و نمایندگان دادگستری، بررسی چالش‌های آموزش پیش از ازدواج در یزد و گزارشی از آموزش خانواده در آیینه قوانین و مقررات در دستور کار جلسات آتی کانون قرار گیرد. همچنین مقرر شد در جلسه بعدی کانون، سرهنگ دوم دکتر نعیم یاوری گزارشی پیرامون خانواده و امنیت ارائه دهد.