به گزارش خبرنگار مهر، بنا بر آمار رسمی، مساحت تقریبی ۸۴۷ هکتاری بافت فرسوده رشت که در آن جمعیتی بالغ بر ۱۱۵ هزار نفر ساکن هستند، رشت را به فرسوده ترین شهر استان گیلان تبدیل کرده است.
گسترده ترین مساحت بافت فرسوده رشت در بخش های مرکزی شهر قرار دارد که البته به دلیل توسعه منفصل و متصل شهری، نواحی حاشیه ای نیز که امروزه در بطن محدوده قانونی شهر قرار دارند، سهمی از بافت فرسوده رشت را به خود اختصاص می دهند.
در این مساحت بالغ بر ۸۰۰ هکتاری، کاربری مسکونی با وسعت ۴۶۱ هکتار بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است. بر اساس مطالعاتی که در سال ۹۱ در شهرداری رشت انجام شده، در مجموع در کاربری مسکونی ۲۴ هزار واحد و در کاربری تجاری بالغ بر ۴ هزار واحد در بافت فرسوده رشت قرار گرفته تا رشت به عنوان فرسوده ترین شهر استان تلقی شود.
تبدیل بافت تاریخی به بافت فرسوده
مطمئنا نمی توان از خطری که زندگی شهروندان را از سکونت در بناهای فرسوده تهدید می کند به راحتی گذشت. به طوری که در صورت بروز حوادث غیرمترقبه ای چون سیل، زلزله و یا آتش سوزی در بافت فرسوده شهر، کمک رسانی به ساکنان این بناهای مسکونی و تجاری به سختی امکان پذیر می شود.
همچنین علاوه بر اینکه در گذر زمان سیمای شهری با وجود بافت فرسوده دچار نازیبایی بصری می شود و به نوعی توسعه را ناهمگون جلوه می دهد، سکونت شهروندان در محدوده بافت فرسوده شهر، سبب محرومیت آنان از بهره گیری از خدمات مطلوب شهری شده زیرا مطمئنا این مناطق خود را به سختی با رشد و توسعه شهری تطبیق داده و از امکانات به روز بهره مند خواهند شد.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی رشت به سختی امدادرسانی به ساکنان بافت فرسوده رشت اشاره می کند و به خبرنگار مهر می گوید: تنگی کوچه ها در محلاتی که جزء بافت تاریخی اما فروسده رشت هستند سبب می شود که در زمان وقوع حریق، خودروهای اطفای حریق فضای لازم برای عبور را نداشته باشند تا به سرعت خود را به محل حریق برسانند. برای همین این مشکل سبب می شود سرعت عمل آتش نشانان کاهش یابد.
تنگی کوچه ها در محلاتی که جزء بافت تاریخی اما فرسوده رشت هستند سبب می شود که در زمان وقوع حریق، خودروهای اطفای حریق فضای لازم برای عبور را نداشته باشند. علی مقصودی می افزاید: مطمئنا زمان در مهار آتش و ارائه خدمات ایمنی در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه بیشترین اهمیت را داراست و با وجود کوچه های تنگ و فرسودگی بناها نه تنها احتمال وقوع حوادث تلخ در این بناها افزایش می یابد بلکه ارائه خدمات ایمنی و اطفای حریق پس از وقوع حوادث نیز به سختی امکان پذیر است.
اما با توجه به روند حرکت شهرها برای رسیدن به توسعه پایدار مطمئنا نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده راهکاری غیرقابل انکار است. به همین منظور بنا بر سیاست های برنامه پنجم توسعه، هر ساله باید ۱۰ درصد از بافت های فرسوده با نوسازی و بهسازی احیا شود که رشت نیز از این قاعده مستثنی نیست.
اما نوسازی و بهسازی بافت فرسوده رشت که از وسعت قابل توجهی برخوردار است، بنا بر ضرورتی که همگان بر آن تاکید دارند، نیازمند اقدامات جدی است. اقداماتی که از سویی از رغبت خود شهروندان برای مشارکت و از سویی به شهرداری به عنوان نهادی که به طور مستقیم با این مقوله در ارتباط است تاثیر می گیرد.
مطمئنا شهروندان برای اقدام به نوسازی و بهسازی بناهای شان باید متحمل هزینه های بسیاری شوند که به راحتی از عهده آن بر نخواهند آمد. بنابراین لزوم ورود دولت به این عرصه و تسهیلاتی که می تواند در این راه به شهروندان اعطا کند، امری اجتناب ناپذیر است.
بدین منظور تسهیلاتی از سوی دولت به شهروندانی که متقاضی نوسازی و بهسازی بافت فرسوده هستند اعطا می شود که البته به نسبت اندازه و وسعت فرسودگی ها در شهری چون رشت معمولا کافی نبوده و بخش اعظمی از هزینه احیا و نوسازی بر عهده صاحبان املاک فرسوده قرار می گیرد.
بافت فرسوده رشت
اما در این میان نقش شهرداری ها برای تسهیل در امر نوسازی شهر نیز دارای اهمیت است. در واقع برای ایجاد رغبت بین شهروندان برای نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، تمهیداتی اندیشیده می شود که در رشت نیز در دست اجراست. بخشی از کمکی که شهرداری در این راستا ارائه می دهد، تخفیف ۵۰ درصدی در عوارض است که البته از مصوبه هیات دولت برخوردار است.
آنچه که شهرداری را در نوسازی بافت فرسوده رشت سهیم می کند اعمال سیاست های تشویقی برای افزایش تمایل شهروندان به ساخت و ساز در بافت فرسوده رشت است
به گفته معاون معماری و شهرسازی شهرداری رشت این خدمات در قالب عوارض قانونی صدور پروانه و افزایش تراکم در رشت اعطا می شود.
مجید نوروزی به خبرنگار مهر توضیح می دهد: از جمله خدماتی که برای احیای بافت های فرسوده شهر در شهرداری رشت مدنظر است، کاهش میزان هزینه های خدمات مهندسی از طریق تعامل بیشتر با سازمان نظام مهندسی ساختمان است که در دست اقدام است.
در واقع آنچه که شهرداری را در نوسازی بافت فرسوده رشت سهیم می کند اعمال سیاست های تشویقی برای افزایش تمایل شهروندان به ساخت و ساز در بافت فرسوده رشت است.
علاوه بر این، به باور نوروزی کاهش وسعت بافت های فرسوده و نوسازی آن ها در شهری چون رشت با افزایش نفوذپذیری در بافت فرسوده شهر با اجرای طرح ها، پروژه های عمرانی و احداث خیابان های جدید امکان پذیر است. نتیجه چنین اقداماتی، بالارفتن ارزش زمین بوده و همین امر سبب تشویق شهروندان به ساخت و ساز می شود.
وی می افزاید: تصویب و اجرای سه طرح مطالعاتی بهسازی آرامگاه خواهر امام رضا(ع) و محدوده اطراف بازار مرکزی رشت به همراه پروژه بهسازی آرامگاه میرزاکوچک خان جنگلی و محدده اطراف آن از جمله اقداماتی هستند که از سوی شهرداری رشت اجرایی شده اند. این پروژه ها علاوه بر ساماندهی نقاط قدیمی و دارای ارزش تاریخی، روند توسعه شهری را سرعت بخشیده‌اند.
نوروزی روند بهسازی و نوسازی در بافت های فرسوده رشت را در حال حاضر، حدود ۱۲ الی ۱۳ درصد اعلام می کند؛ آمار تقریبا نزدیک به آمار ساخت و ساز در سطح کشور است.
البته باید به این نکته مهم توجه کرد که بهسازی بافت فرسوده به معنای ساخت و ساز مبتنی بر تامین تاسیسات و تجهیزات ایده آل است.
طرح تفصیلی شهر رشت به سال های ۷۲ برمی گردد که البته از سال گذشته با پیگیری هایی، در دست تدوین برای مناطق مختلف شهر قرار گرفته و نویدبخش حرکت رشت بر اساس نقشه راهی منسجم و کلان محور استوی با تاکید بر اینکه روند نوسازی و بهسازی ها باید بر پایه دیدگاه کلان شهری متکی باشد اظهار می کند: پلاک‌های واقع در بافت فرسوده مسکونی، زیرساخت‌هایی متعلق به دهه های گذشته دارند که با روند رو به رشد جمعیت شهری تطابق ندارند لذا روند ساخت و ساز در بافت فرسوده باید بر پایه دیدگاه کلان توسعه شهری، توجه به تامین کلیه زیرساخت های مناسب باشد که البته این روند، آهسته اما پیوسته رخ می دهد.
اشاره نوروزی به نگاه کلان توسعه شهری به معنای داشتن نقشه راهی است که می تواند توسعه شهر را همگون و یک دست سازد. در این میان آنچه که نقشه راه شهر در ساخت و سازها و به نوعی افق کلان توسعه است، طرح تفصیلی است که این طرح در شهری چون رشت سالهاست که بدون نگاه جدید و به روزآوری باقی مانده بود.
در واقع طرح تفصیلی شهر رشت به سال های ۷۲ برمی گردد که البته از سال گذشته با پیگیری هایی، در دست تدوین برای مناطق مختلف شهر قرار گرفته و نویدبخش حرکت رشت بر اساس نقشه راهی منسجم و کلان محور است.
بافت تاریخی حافظه کهن شهر رشت
علاوه بر این، بخشی از بافت فرسوده رشت را می توان شامل بناهایی دانست که حافظه تاریخی شهر محسوب می شوند. اگرچه وسعت و تمرکز این بناها در منطقه یا محله ای از شهر به آن حد نیست که همچون شهرهای یزد یا اصفهان با عنوان بافت تاریخی از آن یاد کرد اما نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده بدون تخریب و صدمه به بناها و بافت تاریخی شهرها باید توسط شهرداری انجام می شد اما، متاسفانه این اتفاق هنوز در شهرهای استان محقق نشده است.
البته در سال های گذشته بافت تاریخی شهر رشت از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و ضوابط ساخت و ساز در آن تعیین و مشخص و به شهرداری های مناطق این شهر ابلاغ شده است به طوری که در رشت میدان شهرداری و خیابان های منتهی به این میدان و همینطور محله باقرآباد در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده اند و نوسازی در این محله ها که بیشتر در منطقه دو شهری قرار می گیرد با ضوابط خاصی صورت می گیرد.
لزوم جلوگیری از نا همگونی معماری در بافت تاریخی
در واقع هدف از اجرای این ضوابط این است که از هرگونه آشفتگی و ناهمگونی ساخت و ساز در این مناطق و تخریب و تجاوز به حریم بناهای تاریخی شهر جلوگیری شود اگرچه این مهم در برخی از امور با بی توجهی ها همراه می شود و معمولا بناهای تاریخی مورد تجاوز و یا تخریب توسط وارثین قرار می گیرند با اینهمه، ضوابط فوق برای چنین بناها و بافت های تاریخی شهر پیش بینی شده است.
در هر حال به نظر می رسد آنچه که می تواند شهر رشت را به شهری توسعه یافته تبدیل کند، توجه ویژه به نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده است. اما در عین حال گام برداشتن در مسیری که برای شهروندان توجیه اقتصادی نداشته باشد یا اینکه شهروندان را وارد بروکراسی پیچیده به همراه تحمیل مواردی چون انواع بیمه ها و هزینه های فراوان کند، شتاب در این مسیر را کند و کندتر می کند. مسیری که شاید سخت اما طی کردنی است.
خبرنگار: مائده اسفندمز