جایگاه توسعه سرمایه گذاری در استان با نگاهی به چالش ها و راهکارها

استان ایلام با برخورداری از پتانسیل های و ظرفیت های صنعتی، کشاورزی، خدماتی و گردشگری در صورت تنظیم راهبردهای مناسب اقتصادی می تواند از ظرفیتهای قانونی ایجاد شده که با ابلاغ سیاست های اصل ۴۴ از سوی مقام معظم رهبری و حمایت از سرمایه گذاری خارجی، زمینه افزایش مشارکت بخش خصوصی در امر سرمایه گذاری را فراهم آورد و در جهت جذب و سرمایه های داخلی و خارجی ایفای نقش نماید.
 از این رو می طلبد در جهت جذب سرمايه هاي داخلی و خارجي چالشها و موانع اين فرايندها شناسائي و ساز و كارهاي مناسبي جهت تحقق اين مهم اتخاذ گردد. چرا كه بدون شناسائي و معرفي اين ساز و كارها، انتظار اينکه سرمايه گذاران سرمايه خود را در مسيرهاي اقتصادي مولد مزيت دار به کار اندازند، انتظار معقولي نخواهد بود.
با این تفسیر نگارنده قصد دارد در مجال پیش رو به طور اجمالی موانع سرمایه گذاری و راهکارهای جذب سرمایه در سطح استان با اتکاء به مطالعات صورت گرفته توسط صاحبنظران اقتصادی مورد بررسی قرار دهد. امروزه مهمترین دل مشغولی مدیران سیاسی پاسخگویی به تقاضای روز افزون بخشها و جوامع تحت مسئولیت در زمینه های اشتغال و درآمد و رفع مشکلات و تنگناهای مبتلا به آنها می باشند، به طوریکه ارتقاء مستمر شاخصهای مختلف توسعه و بهبود تدریجی آنها در سطح مناطق به عامل تعیین کننده برای بقا و ماندگاری دولتها و نمایندگان در حکومت تبدیل شده است.

در فرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی مقوله سرمایه گذاری واجد اهمیت بنیادی است در حقیقت سرمایه گذاری را باید پیش شرط تولید و به عبارت صحیح تر شرط لازم آن دانست، اقتصاد دانان سرمایه را نيروي محركه و موتور رشد و توسعه اقتصادی دانسته و اعتقاد دارند بین رشد و میزان سرمایه گذاری رابطه قطعی و اجتناب ناپذیری برقرار است که دستیابی به اولی را بدون کاربرد دیگر غیرممکن می سازد. افزایش نیروهای مولد جامعه که منجر به افزایش تولید، توسعه اقتصادی، اشتغال کامل و به ویژه ارتقاء سطح درآمدها می شود، بدون سرمایه گذاری داخلی و خارجی و به کارگیری سرمایه در فعالیتهای مختلف اقتصادی ممکن نگردیده و به آرمانهای دست نیافتنی تبدیل می گردند.
توسعه سرمایه گذاری موجب جذب سرمایه های غیر کارا و هدایت آنها به بخشهای مولد اقتصادی و تخصیص بهینه شده و در نهایت ارتقاء شاخصهای کلان توسعه اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر سرمایه گذاری به مولفه های بسیار متعدد و عوامل گوناگونی مرتبط است که بر کم و کیف آن تاثیر گذاشته و جریان آزاد آن را شکل می دهد. البته در این زمینه باید مولفه اصلی را که انگیزه های یک سرمایه گذار برای کسب سود است در نظر داشت.
در حقیقت سرمایه گذار بدون اطمینان از سودآوری و بدون اطلاع از هزینه ها و امکانات برگشت آن سرمایه گذاری نمی کند. در استان ایلام که از یک سو روندهای مستمری از ارتقاء تدریجی شاخصهای توسعه را تجربه می کند و از سوی دیگر با تقاضاهای فزاینده اشتغال به دلیل رشد مستمر جمعیت و جوانی آن و گرایشهای نیرومند رشد رو به روست، سرمایه گذاری به عنوان یک راه حل اساسی اهمیتی بنیادی می یابد.
 این استان علی رغم وسعت جغرافیایی کوچک و جمعیت کم دارای مزیت های نسبی و ظرفیت های بالقوه فراوانی می باشد که از مشکلات و تنگناهای توسعه پیشی گرفته است از جمله این مزیت ها می توان به وجود معادن متنوع، آب فراوان، زمین های حاصلخیز، جنگلهای انبوه، مراتع، دامداری، تنوع محصولات زراعی و وجود چندین دانشگاه و مراکز تحقیقاتی در زمینه های مختلف صنعتی و کشاورزی بهره مندی از هزاران دانشجو و از همه مهمتر، وجود منابع عظیم نفت وگاز در استان ایلام به نحوی که از نظر منابع گازی رتبه دوم کشور و از لحاظ منابع نفتی رتبه سوم کشور به شمار می‌رود، 425 کیلومتر مرز مشترک و کوتاهترین مسیر به پایتخت و بازارهای عمده کشور عراق، اشتراکات قومی و مذهبی که موجب افزایش امنیت در ارتباطات تجاری با کشور عراق شده و وجود گمرک، بازارچه مرزی و بزرگترین پایانه مرزی خاورمیانه در مهران، بازارچه مرزی دهلران و همچنین مجاورت با خط اتیلن غرب، ظرفیت ها و قابلیتهای بکر و دست نخورده ای از منابع جهت سرمایه گذاری را در استان فراهم نموده است. 

با وجود توانمندی و مزیتهای اقتصادی بسیار در بخشهای مختلف ازجمله صنعت، کشاورزی، خدمات و گردشگری و با وجود تلاشهای مستمر استاندار محترم و تیم اقتصادی ایشان جهت جذب سرمایه در بخش تولید، متاسفانه تاکنون سرمایه گذاران رغبت چندانی از خود جهت سرمایه گذاری در استان نشان نداده اند.
بررسی تحقیقات و مطالعات صورت گرفته توسط کارشناسان اقتصادی در خصوص موانع سرمایه گذاری و علل عدم تمایل جهت سرمایه گذاران نشان می دهد مواردی چون پایین بودن جمعیت و کوچکی مساحت استان، انزوای جغرافیایی استان نسبت به مراکز عمده ‌ی فعالیت اقتصادی کشور، ضعف زیرساخت‌ها نظیر شبکه‌ی راه‌های مناسب، فراهم نبودن امکان پرواز از فرودگاه ایلام به شهرهای مختلف کشور به جز پایتخت هم‌چنین دیگر کشورهای منطقه، عدم اتصال استان به راه‌آهن سراسری، فقدان بخش خصوصی کارآمد، محدود بودن بازار مصرف در استان، ضعف اقدامات «تشویقی - ترویجی» و خدمات پس از سرمایه‌گذاری، پایین بودن نسبت پس‌انداز به درآمد در استان که سبب ضعف سرمایه‌گذاری‌های داخلی شده، ارائه‌ی تصویری نامطلوب و تیره از استان در برخی رسانه‌های «منطقه‌ای - ملی و بین‌المللی»، بی‌ثباتی سیاسی و ناامنی در کشور همسایه (عراق)، عدم تعریف نقش و جایگاه استراتژیک استان در پیکره‌ی مدیریت و سیاست‌گذاری کشور، نبود کنسولگری و نمایندگی کشورهای خارجی به‌خصوص عراق در استان از جمله موانع موثر در عدم جذب سرمایه‌های خارجی می باشد. از سوی دیگر بررسی مطالعات انجام شده نشان می دهد که اساساً سرمایه گذاری در یک منطقه یا استان همبستگی بسیار بالایی با سیاستهای کلی اعمال شده در ابعاد مختلف در سطح کشور دارد.
 بر این اساس وجود قوانین و مقررات مزاحم سرمایه گذاری، فقدان نقشه جامع سرمایه گذاری در استان و عدم ثبات قوانین، نرخ تورم بالا و نوسانات نرخ ارز به دلیل ایجاد شرایط عدم اطمینان و افزایش ریسک اقتصادی از موانع جذب سرمایه در کشور و استان طی سالهای اخیر بوده است.
بانک محور بودن نظام تامین مالی در کشور و استان، بالابودن حجم معوقات بانکی و بالابودن حجم تصدی گری دولت در فعالیتهای اقتصادی علی رغم تاکید قوانین بالادستی بر واگذاری فعالیتها و عدم عمق داشتن بازار سرمایه از دیگر موانع و مشکلات حضور بخش خصوصی بر سرمایه گذاری در فعالیتهای اقتصادی می باشد. در ادامه به برخی راهکارهای اجرایی جذب سرمایه بخصوص در بخش تولید در استان ایلام خواهیم پرداخت.

1- بررسی ها و مطالعات انجام شده در استان نشان می دهدکه فعالیت برخی از واحدهای صنعتی در استان متوقف و فعالیت برخی دیگر دارای توجیه اقتصادی نمی باشد. از این جهت لزوم بررسی علل توقف واحد های صنعتی یاد شده ضروری می باشد. این موضوع علاوه بر شناسایی مشکلات بنگاههای اقتصادی و در نتیجه کمک به ورود مجدد آنها به چرخه تولیدی در استان، از بعد اثر انگیزشی مثبت بر سرمایه گذاران جدید حائز اهمیت فراوان  می باشد. از منظر دیگر اگر چه تلاش در جهت جذب سرمایه گذاران خارجی و داخلی جدید می بایستی با جدیت در استان دنبال گردد. با این حال حفظ سرمایه گذاران موجود نیز می بایست در اولویت برنامه ریزان اقتصادی استان قرار گیرد. 

2- به دلیل مزیت های فراوان استان در بخشهای مختلف اقتصادی، شناسایی دقیق امکانات و مزیت‌های سرمایه‌گذاری استان به تفکیک دستگاه‌های اجرایی و زیر بخش‌های اقتصادی و تسهیلات حمایتی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری، شناسایی و تعریف پروژه‌های سرمایه‌گذاری، تهیه و تدوین اطلاعات پروژه‌های سرمایه‌گذاری به منظور ارایه به سرمایه‌گذاران، شناسایی سرمایه‌گذاران و تامین‌کنندگان منابع مالی داخلی و خارجی و ایجاد ارتباط با آنها، ایجاد و تقویت هسته‌های جذب سرمایه‌گذاری در شهرستان‌های استان و تعیین رابطین سرمایه‌گذاری در هر یک از سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مرتبط و همچنین تدوین نقشه جامع سرمایه گذاری استان به منظور ارائه تصویر مطلوب تری از سرمایه گذاری در استان مورد تاکید می باشد. این امر به جهت دهی و هدفمند کردن جریان سرمایه گذاری به استان کمک شایانی خواهد کرد.

3- تشکیل اتاق فکر در دبیرخانه سرمایه گذاری استان با دعوت از سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی موفق و ناموفق استان و با حضور سایر تشکل های غیر دولتی برای ارائه راهکارهای بهبود و روند تولید و ارتقاء زمینه سرمایه گذاری در استان

4- ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری با ضمانت اجرایی مانند بیمه‌ی سرمایه‌گذاران، معافیت‌های مالیاتی، گمرکی و امکان استفاده از تسهیلات ارزی ارزان قیمت شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری در قالب ارائه‌ی لایحه برای بررسی و تصویب در مجلس یا در قالب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های اداری و مصوب هیئت وزیران با نگاه ویژه به استان

5- توسعه‌ی زیرساخت‌های اقتصادی گسترده نظیر آزادراه‌ها ، بزرگ راه‌ها، راه‌آهن و افزایش تعداد و مقصد پروازهای فرودگاه ایلام و بین‌المللی شدن آن هم‌چنین احداث راه‌آهن بین استان ایلام و عراق

6- معرفی ظرفیت ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان به چند زبان زنده‌ی دنیا در پایگاه اینترنتی و اطلاع‌رسانی سرمایه‌گذاری استان هم‌چنین پخش برنامه‌های جذاب بصری بالا و معرفی قابلیت‌های استان در شبکه‌ی استانی و بین المللی جام جم و ایجاد ذهنیت مثبت برای سرمایه گذاران

7- همانطور که عنوان شد سرمایه گذاری در استان متاثر از سیاستهای وضع شده در سطح کشور می باشد از این رو ثبات در سیاست های دولت و قوانین و مقررات، اصلاح سیاستهای تعرفه ای و ارزی، اصلاح نظام مالیاتی،پولی و گمرکی و تدوین راهکارهای تشویق و جذب سرمایه گذاری ایرانیان خارج ازکشور، ضروری است. موارد یاد شده موجب افزایش ضریب اطمینان و کاهش ریسک سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی خواهد شد.